مفاهیم و اصطلاحات موجود در بحث‌های اقتصادی، انواع گوناگونی دارند که هریک در شرایط خاصی از بازار مورد توجه قرار می‌گیرند. آربیتراژ چیست یکی از سوالات رایج دربین افراد برای ورود به بازارهای مالی است که هرکس در طول زندگی کاری و حرفه‌ای خود، تا حدی با آن سر و کار دارد. پس در این مطلب از دلفین وست به‌صورت اختصاصی به بررسی آربیتراژ در بورس و آربیتراژ در فارکس خواهیم پرداخت. البته جایگاه این مفهوم در بازارهای سکه، طلا و کالا را نیز مورد بحث قرار خواهیم داد. پس با ما همراه باشید.
آربیتراژ چیست؟
فهرست مطالب
در پاسخ به سوال آربیتراژ چیست باید بگویییم آربیتراژ یا «Arbitrage» به معنی سود گرفتن از تفاوت قیمت یک دارایی خاص در بازارهای متنوع است. گاهی ناکارآمدی و ناهماهنگی بازارها با هم، سبب می‌شود تا قیمت یک کالا، سهام یا محصول خاص در هریک از بازارهای ارائه کننده‌ي آن دارایی، متفاوت باشند. در این بین، اگر کسی از تفاوت قیمت آن دارایی باخبر باشد، می‌تواند درجا با خرید از بازار ارزان و فروش در بازار گرانتر به سود قابل توجهی دست یابد.
تصور کنید که یک نوع خودروی صفر کیلومتر به‌صورت مستقیم از کارخانه با قیمت یک میلیارد تومان به بازار عرضه شود، اما اگر همین خودرو را در بازار آزاد خریداری کنید، نرخ آن بین یک میلیارد و صد تا یک میلیارد و دویست میلیون تومان باشد. حالا اگر شما بتوانید خودروی صفر را از کارخانه دریافت کنید و در بازار آزاد به‌فروش برسانید، بین صد تا دویست میلیون تومان سود خواهید کرد. چنین سودی یک سود آربیتراژی خواهد بود. بسیاری از افراد سود حاصل از صادرات و واردات را نیز سود آربیتراژی در نظر می‌گیرند، اما هر معامله سودده را نمی‌توان آربیتراژ به حساب آورد؛ چراکه معمولاً یک معامله‌ی مبتنی بر آربیتراژ، یک معامله‌ی سودده و بدون ریسک (Risk Free) شناخته می‌شود. پس معامله‌ای که دارای ریسک بالایی باشد، حتی در صورت سوددهی بالا نیز، آربیتراژ به حساب نمی‌آید. امیدواریم با این مثال پاسخ کاملی به سوال آربیتراژ چیست داده باشیم.
مبنای شکل گیری موقعیت‌های آربیتراژی
پس از آشنایی با این مفهوم که آربیتراژ چیست، زمان آن می‌رسد که مبنای شکل گیری موقعیت‌های آربیتراژی را بررسی کنیم. مبنای شکل گیری موقعیت‌های آربیتراژی، بعد زمان و مکان است. حال این سوال پیش می‌آید که تفاوت‌های قیمتی برحسب مکان چگونه ایجاد می‌شوند؟ در بازارهایی با فاصله جغرافیایی، چه کم و چه زیاد، دارایی‌های یکسان ارزشی ناهمسان دارند. البته امکان داد و ستد و انجام معاملات بین این بازارها همواره وجود دارد. حال اگر بخواهیم تفاوت قیمتی برحسب زمان را تشریح کنیم، باید بگوییم که با تفاوت در زمان و موعد تحویل دارایی، تفاوت قیمتی ایجاد می‌شود. تفاوت قیمتی در بازار نقدی حال حاضر با بازار آینده را می‌توان مثالی از این مورد دانست. پرطرفدار بودن بازار آتی نسبت به بازار حال حاضر به دلیل انجام گیری معاملات آربیتراژی بر این اساس است.
سود آربیتراژی چه زمانی به دست می‌آید؟
زمانی که یک کالا به دو شکل متفاوت یا در دو بازار متفاوت با قیمت یکسانی عرضه شود، سود آربیتراژی به دست خواهد آمد. در واقع هر زمان که بازار ناکارآمد باشد و قیمت‌ها در حال خروج از قیمت منصفانه خود باشند، آربیتراژ برای ایجاد تعادل در هزینه‌ها وارد کار می‌شود. برای درک بهتر این مسئله تصور کنید که شما یک اتومبیل را با قیمت ۳۰ میلیون تومان از کارخانه خریداری کرده‌اید؛ اما قیمت نمایشگاهی آن ۵ میلیون تومان بیشتر است و شما قادر خواهید بود آن را به قیمت ۳۵ میلیون تومان در بازار بفروشید. این پنج میلیون تومان همان سود آربیتراژی خواهد بود. البته این موضوع مختص خرید و فروش کالاهایی مانند ماشین نبوده و سود دهی آربیتراژ شامل معاملات انجام شده در بازارهای مالی نیز خواهد بود. سود آربیتراژ در فارکس، سود آربیتراژ ارز دیجیتال، سود آربیتراژ در کریپتو از این قبیل سود دهی‌ها هستند.
اگر قیمت در تمام بازارها یکی باشد، آربیتراژ چگونه محاسبه می‌شود؟
همانطور که گفتیم، تفاوت قیمت موجود در بازارها است که مفهومی به نام آربیتراژ را ایجاد می‌کند؛ حال اگر تمام قیمت‌های یک دارایی خاص در بازارهای متنوع به یک صورت باشد، می‌گویند: «تعادل آربیتراژی برقرار است!»
با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی و گسترش امکانات ارتباط جمعی، امروزه کمتر در بازارهای مالی با آربیتراژ روبه‌رو می‌شویم. برای مثال، آربیتراژ در بورس ممکن است تنها چند ثانیه یا چند دقیقه برقرار باشد، زیرا بازارهای مختلف سریعاً از اختلاف قیمت‌ها باخبر شده و نرخ خود را با دیگر بازارها هماهنگ می‌کنند. البته با این وجود، آربیتراژ در فارکس و آربیتراژ در بورس با شرایط خاصی صورت می‌گیرد که معامله‌گران می‌توانند با شناخت کلی بازار، از فرصت‌های سودده و بدون ریسک استفاده کنند. در ادامه با بررسی انواع آربیتراژها، به چگونگی انجام آن‌ها نیز اشاره خواهیم کرد.
آربیتراژ در انواع بازارهای مالی
اگرچه آربیتژار می‌تواند در هر بازاری وجود داشته باشد، اما رایج‌ترین و عمده‌ترین کاربرد این مفهوم در بازارهای زیر است:
-
آربیتراژ در بازار کالا
با اشراف به کالاهای قابل معامله در بورس کالا، می‌توان از تفاوت قیمت‌ها برای آربیتراژ بهره برد. امروزه آربیتراژ در بازار کالاهای مختلف بیشتر از هر بازار دیگری وجود دارد. تنوع بالا و اختلاف قیمت در عرضه‌ی محصولات و کالاهای خاص باعث شده است تا یک بستر کم‌ریسک برای استفاده از آربیتراژ کالا ایجاد شود. هر کالایی – اعم از کالاهای مصرفی مانند پوشاک، کالاهای صنعتی، پزشکی در صورتی که با ریسک کم همراه باشند و سوددهی آن‌ها تضمین شده باشد، می‌توانند آربیتراژ ایجاد کنند.
-
آربیتراژ طلا و سکه
آربیتراژ سکه و آربیتراژ طلا نیز با توجه به تغییر قیمت‌ها در داخل و خارج از کشور، می‌تواند سود بسیاری را برای معامله‌گران در پی داشته باشد. در سال‌های اخیر با تفاوت قیمت عمده‌ای که بین نرخ داخلی طلا و قیمت جهانی اونس طلا ایجاد شد، افراد زیادی طلا و سکه را از کشور خارج می‌کردند تا با قیمت بسیار بالاتر در بازارهای خارجی به فروش برسانند. اگرچه این فعالیت توانست سود بسیاری را نصیب افراد کند، اما یک آربیتراژ غیرقانونی به حساب می‌آمد؛ چراکه باعث خارج شدن طلای بسیاری از کشور شد. بنابراین توجه به قانونی بودن و نبودن آربیتراژها به‌خصوص در آربیتراژ طلا و آربیتراژ سکه ضروری است.
-
آربیتراژ در بورس
شاید یکی از سوالات رایج افراد مبتدی برای ورود به بورس این باشد که آربیتراژ در بورس چیست؟ بورس یکی از محبوب‌ترین و پربازده‌ترین بازارهای مالی است که طرفداران زیادی داشته و امکان کسب سود از آربیتراژ را نیز فراهم کرده است. ممکن است سهام یک شرکت در بورس کشوری چون چین با یک نرخ و در بورس کشور دیگر مانند آمریکا با نرخ دیگری معامله شود. فردی که از این اختلاف قیمت باخبر باشد، می‌تواند سود حاصل از آربیتراژ در بورس را بدست بیاورد. البته لازم به ذکر است که در بازار بورس، امکان اختلاف قیمت کمی وجود دارد؛ بنابراین افراد تنها در فرصت‌های خاص و بسیار محدود می‌توانند از آربیتراژ در بورس استفاده کنند.
-
آربیتراژ در معاملات آتی
معاملات آتی بورس نیز می‌توانند فرصت‌های آربیتراژ خوبی را نصیب سرمایه‌گذاران کنند. البته این امر زمانی محقق می‌شود که معامله‌گر با حذف ریسک نوسانات در طول زمان، یک سهم پایه را در یک بازار خریده و در بازار دیگر به فروش برساند (بازارهای نقد و آتی). آنگاه اگر قیمت در بازار آتی بالاتر از نقد باشد، معامله‌گر می‌تواند دارایی مورد نظر خود را به صورت نقد خریده و با قیمت مشخص و بالاتر در بازار آتی به‌فروش برساند.
-
آربیتراژ در فارکس
کسب آربیتراژ در فارکس یکی از مهم‌ترین هدف‌ها در سرمایه گذاری فارکس است که به نسبت کسب آربیتراژ در بورس راه‌های بیشتری دارد. به طوریکه می‌توان از اختلاف قیمت ارزهای موجود در فارکس سودهای بسیاری را کسب کرد. البته این برداشت سود به مهارت و اطلاعات زیادی در مورد بازار بستگی دارد. در ادامه به انواع کسب سود آربیتراژ در فارکس خواهیم پرداخت.
3 روش انجام آربیتراژ در فارکس
- آربیتراژ جفت ارز: اختلاف قیمت یک جفت‌ارز در دو صرافی یا بروکر (کارگزاری) مختلف، می‌تواند منجر به سود آربیتراژ در فارکس شود.
- آربیتراژ سود تضمینی: این نوع از آربیتراژ می‌تواند با بررسی نرخ بهره کشورهای مختلف ایجاد شود. به‌طوری که یک معامله‌گر می‌تواند با بررسی شرایط اقتصادی نواحی مختلف، برای خریداری ارزهای کشوری که بالاترین نرخ بهره را دارد، اقدام کند و سپس با سرمایه‌گذاری در مکان‌های متنوع و تبدیل ارزهای مختلف به هم، سود آربیتراژی بدست بیاورد.
- آربیتراژ مثلثی: در این مدل، نرخ سه نوع ارز در نظر گرفته می‌شود، سپس در یک فرآیند چند مرحله‌ای تبدیل ارزها به یکدیگر، در نهایت سود قابل توجهی نصیب معامله‌گر می‌شود. در این روش معمولاً ارز اول را به ارز دوم، ارز دوم را به ارز سوم و ارز سوم را به ارز اول (ارز پایه) تبدیل می‌کنند. یعنی اگر کارمزد خرید و فروش ارزها کمتر از اختلاف قیمت بین آن‌ها باشد، سود آربیتراژی ایجاد می‌شود.
مفاهیم فوق می‌توانند در دیگر بازارها نیز با تفاوت‌های جزئی مصداق داشته باشند. اما معمولاً بازار ارزها، مکان مناسب‌تری برای سودهای آربیتراژی است.
سخن نهایی
فعالیت در بازارهای مالی می‌تواند علی‌رغم ریسک‌بالایی که دارد، گاهی فرصت‌های خوبی برای معاملات سودده و بدون ریسک را نیز ایجاد کند. یکی از همین فرصت‌های خالی از ریسک، کسب سود از آربیتراژ در بورس و فارکس یا آربیتراژ سکه و طلا است. افراد با افزایش دانش خود در مورد انواع ارزها، سهام و کالاها، سودهای آربیتراژی بسیاری را نصیب خود می‌کنند. کارشناسان مسائل مالی و سرمایه‌گذاری بهترین راهنمایان برای استفاده از چنین فرصت‌های هستند. متخصصین دلفین‌وِست برای ارائه‌ی هرگونه راهنمایی، مشاوره و آموزش در خصوص بازارهای مالی و نحوه استفاده از آربیتراژ در بازارهای مختلف، می‌توانند به شما کمک کنند.
آموزش بازار فارکس در ایران
مجموعه دلفین وست یکی از بزرگ‌ترین مرجع‌های آموزش سرمایه گذاری است که تحت قوانین جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌نماید. مطلب فوق صرفاً به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با این بازار مالی است و مسئولیت استفاده از محتویات این مقاله، کاملاً بر عهده خود خوانندگان است.
