ممکن است فردی ۴ سال در دانشگاه وقت خود را صرف گرفتن مدرک لیسانس کند و آن لیسانس وضعیت نامشخصی برای پشتوانه کاری در جامعه داشته باشد. اما همین مبحث آموزش بورس، تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی را اگر به صورت مستمر و فشرده وقت بگذارید و یاد بگیرید به راحتی ظرف مدت یک سال می‌توانید حتی در قالب یک مشاور مشغول به کار شوید.
بسیاری از شرکت‌های حقوقی، شرکت‌های سرمایه گذاری، کارگزاری‌ها و بسیاری از اشخاص حقیقی، تمایل دارند که یک فرد را به عنوان راهنما و تحلیل‌گر در کنار خودشان داشته باشند. افرادی هستند که این موقعیت را از دست نمی‌دهند و از این فرصت به خوبی استفاده کرده و با یک آموزش فشرده در کنار سرمایه گذاری خودشان در بورس، حقوق ماهیانه و جایگاه اجتماعی بسیار مناسبی را کسب کرده‌اند. لازمه موفقیت در این زمینه این است که شما به چشم یک حرفه یا تخصص این کار را ادامه دهید تا در این مسیر پیشرفت کنید.
به‌احتمال‌زیاد تا به حال اصطلاح ترازنامه (بیلان) به گوشتان خورده است و برای‌تان سوال پیش‌آمده که ترازنامه (بیلان) چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که ترازنامه در حقیقت به صورت‌حسابی گفته میشود که در پایان یک دوره مالی، وضعیت داراییها، بدهیها و سرمایه در گردش یک شرکت را موردبررسی قرار می‌دهد. البته مسائل گوناگونی وجود دارد که باید درباره این صورت‌حساب بدانید تا بتوانید بررسی درستی انجام دهید. از همین رو در ادامه درباره اصطلاحات و اجزای ترازنامه صحبت خواهیم کرد تا با این موضوعات آشنا شوید.
در این قسمت از مجموعه مقالات بورسی قصد داریم به مبحث ترازنامه که یکی از بخش‌های صورتهای مالی است بپردازیم. پس شما علاقه مندان در زمینه آموزش بورس نیز تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
صورت مالی چیست؟
هر شرکت موظف است که در یک دوره خاص زمانی گزارش‌هایی ارائه دهد که به آن صورتهای مالی گفته میشود. این گزارشات طبق اصول حسابداری، استاندارد، چارچوب و شکل خاصی میباشند و باید این اصول حسابداری رعایت شود تا یک گزارش جامع، کامل و دقیق ارائه شود. به زبانی ساده‌تر صورت مالی یک گزارش جامع و خاص از وضعیت شرکت است.
انواع صورتهای مالی
در مجموع ما ۴ نوع صورت مالی اصلی و اساسی داریم که یکی از آن‌ها ترازنامه است.
ترازنامه چیست؟
همان‌طور که گفته شد، ترازنامه یا بیلان در حقیقت صورت حسابی به شمار می‌آید که در آخر هر دوره مالی در شرکتها و سازمان‌ها، در زمانی مشخص توسط حسابداران تهیه میشود. نکته مهم درباره این صورت‌حساب این است که شما می‌توانید با بررسی آن وضعیت ساختار سرمایه و ساختار مالی شرکت، یعنی بدهیها، داراییها و … را موردبررسی قرار دهید.
اجزای ترازنامه چه چیزهایی هستند؟
در کنار اقلامی که به آن‌ها اشاره شد، آشنایی با اجزای ترازنامه نیز اهمیت دارد. توجه داشته باشید که نوشتن اجزای ترازنامه واجب است و تفاوتی ندارد که ترازنامه حسابی یا گزارشی باشد. در ادامه به بررسی این اجزا می‌پردازیم.
عنوان ترازنامه
نام کامل واحد اقتصادی، نام گزارش یا صورت مالی و تاریخ گزارش سه بخش اصلی عنوان ترازنامه هستند که هر کدام توضیح مخصوص به خود را دارند.
نام کامل واحد اقتصادی: حسابدار در زمان تهیه ترازنامه باید نام کامل بنگاه اقتصادی را در سطر اول ذکر کند.
نام گزارش یا صورت مالی: در سطر دوم باید به این موضوع که گزارش مالی «ترازنامه» است اشاره شود.
تاریخ گزارش: آخرین موردی که باید به آن اشاره کنید، تاریخ گزارش است. درواقع حسابدار باید تاریخ مربوط به آخرین روز دوره مالی را ذکر کند. توجه داشته باشید که منظور از تاریخ گزارش، تاریخ تنظیم ترازنامه نیست.
واحد اندازه‌گیری ترازنامه
واحد اندازه‌گیری که در ترازنامه ذکر میشود، در حقیقت به واحد پول کشوری که قرار است ترازنامه در آن تنظیم شود بستگی دارد. برای مثال واحد اندازه‌گیری در ترازنامه‌ای که داخل ایران تنظیم میشود، ریال است. البته اگر تصمیم دارید که ترازنامه را در بازارهای جهانی ارائه دهید، باید واحد اندازه‌گیری را دلار یا یورو تعیین کنید.
- جمع حساب‌ها: در زمان تجزیه و تحلیل ترازنامه شرکت ها باید به این موردتوجه داشته باشید که جمع ستون راست که مربوط به داراییها میشود، باید با جمع ستون چپ که شامل بدهی و سرمایه است برابر شود.
تجزیه‌وتحلیل ترازنامه شرکتها به چه صورت است؟
برای آنکه بتوانید از داده‌های ترازنامه استفاده کنید، باید تحلیل درست و کاملی انجام دهید. برای این کار لازم است همه اطلاعاتی که استخراج می‌کنید، مانند داراییها، بدهیها، حقوق صاحبان سهام، موجودی کالا، داراییهای مالی و … را موردبررسی قرار دهید.
در حقیقت اطلاعاتی که به‌واسطه تحلیل بنیادی ترازنامه به دست میآورید، در موفقیت شما کاربرد و تاثیر فراوانی دارند؛ بنابراین شما باید ترازنامه‌ای که تهیه می‌کنید را با نمونه‌های قبلی مقایسه کنید تا متوجه تغییراتی که در بحث مالی شرکت پیش‌آمده شوید.
البته برای تجزیه‌وتحلیل شما باید با اصطلاحات مربوط با ترازنامه آشنا باشید؛ از همین رو در ادامه به برخی از این اصطلاحات اشاره خواهیم کرد.
سرمایه در گردش: اگر شما از مجموع داراییهای جاری شرکت، مجموع بدی‌های جاری را کم کنید، میزان سرمایه در گردش به دست می‌آید.
ساختار سرمایه: به مجموعه بدهی‌های غیر جاری و حقوق صاحبان سهام، ساختار سرمایه گفته میشود.
ساختار مالی: به مجموع بدهی‌های جاری، غیر جاری و حقوق صاحبان سهام که همگی در سمت چپ جدول ترازنامه قرار گرفته‌اند، ساختار مالی می‌گویند.
چگونه می‌توان به ترازنامه یک شرکت دسترسی پیدا کرد؟
دسترسی به ترازنامه یک شرکت بسیار آسان است و تنها کافیست که به سایت کٌدال (سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران) مراجعه کرده و نماد موردنظر خود را با یک سرچ ساده پیدا کنید و گزارش آن را به راحتی در فرمت‌های مختلف دانلود کنید. سایت کٌدال زیرمجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار بوده که بخش ترازنامه در فایل دانلودی صورتهای مالی به صورت ضمیمه ارائه شده و قابل مشاهده است.
حال در زیر می‌خواهیم بخش‌های مختلف یک ترازنامه را برای شما تحلیل کنیم و اصطلاحات مربوطه را در قالب یک مثال به شما آموزش دهیم:
این ترازنامه مربوط به شرکت پارس طبیعت سلولز (سهامی خاص) است که در تاریخ ۳۰ آبان ۹۸ ارائه شده است.
ترازنامه شامل چه اقلامی میشود؟
اقلام ترازنامه به‌طورکلی سه نوع اصلی دارد که این سه نوع را می‌توان داراییها، بدهیها و سرمایه در نظر گرفت. البته این نکته را نیز در نظر بگیرید که هر یک از این اقلام نیز دسته‌بندی‌های گوناگونی دارند. در ادامه این اقلام و دسته‌بندی‌های آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
بخش اول: داراییها
داراییها که در ستون سمت راست ترازنامه قرارگرفته‌اند و به دو دسته داراییهای جاری و غیرجاری تقسیم میشوند.
داراییهای جاری
داراییهایی که انتظار داریم که در یک چرخه مالی (یک سال مالی) به پول تبدیل شوند. و یا تبدیل به کالایی شده، به فروش رسیده و تبدیل به پول شوند. و به عبارت ساده‌تر به داراییهایی که انتظار داریم در یک سال مالی به نقدینگی تبدیل شوند داراییهای جاری گفته میشوند. که شامل موارد زیر است.
- موجودی نقد: آن‌چه که از موجودی نقد نزد حساب‌های متعلق به شرکت وجود دارد.
- دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری: دریافتنی‌های تجاری به دریافتنی‌هایی گفته میشود که شرکت مثلاً بابت فروش یک محصولی وجهی را از یک شرکت متقابل طلب دارد که در زمینه تجارت شرکت بوده و باید از طرف مقابل دریافت کند. و هر طلبی که شرکت غیر از زمینه مربوط به تجارتش داشته باشد دریافتنی‌های غیرتجاری گفته میشود. مثلاً اگر شرکتی مساعده‌ای به کارمندانش داده باشد و انتظار داشته باشد که این مساعده را تا پایان سال پس بگیرد این مساعده در قالب امور تجاری شرکت قرار نمی‌گیرد و یک کمکی است که از طرف شرکت به کارمندانش داده شده و مربوط به دریافتنی‌های غیرتجاری است.
- موجودی مواد و کالا
- پیش پرداخت‌ها: حال می‌توانیم به راحتی با مقایسه سال قبل (طبق ترازنامه بالا ۹۷) و سال جاری (طبق ترازنامه بالا ۹۸) هر بخش از داراییهای جاری را با هم مقایسه کنیم و ببینیم که مثلاً موجودی نقد شرکت افزایش یافته یا کاهش یافته، دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری شرکت به چه دلیل افزایش یافته و صرف چه اموری شده است؟ دلیل افزایش موجودی مواد و کالا چیست؟ در اثر عدم فروش مناسب این موجودی اضافه شده است یا تولید افزایش یافته و به دنبال آن افزایش موجودی مواد و کالا داشته‌ایم؟ و سایر موارد. و در نهایت باید دید که چه اتفاقاتی در شرکت رخ داده است که سبب به وجود آمدن این تغییرات شده است.
داراییهای غیرجاری
به داراییهایی گفته میشود که در بیش از یک‌سال و در چشم انداز بلند مدت احتمال تبدیل آن‌ها به نقدشوندگی وجود دارد یا اصلا نقد نمی‌شوند و یک سرمایه گذاری بلند مدت است و قصد نقد کردن آن‌ها را نداریم.
- سرمایه گذاری‌های بلند مدت: داراییهای غیرجاری میتوانند سرمایه گذاری‌های بلند مدت و در قالب یک پروژه بلندمدت در یک شرکت و یا هرجای دیگر باشد.
- دارائی‌های نامشهود: داراییهایی که ذاتاً فیزیکی نیستند. مثل برند یک شرکت، ایده پردازی‌های یک شرکت، مجوز خاص یک شرکت و سایر موارد.
- داراییهای ثابت مشهود: داراییهایی که فکر فیزیکی دارند مانند ماشین آلات یک شرکت،ساختمان یک شرکت، زمین یک شرکت و سایر موارد.
- سایر دارائی‌ها: در خصوص داراییهای جاری یک شرکت که در ترازنامه یک شرکت مشاهده می‌کنیم نباید انتظار نقد شوندگی داشته باشیم. مثلاً یک دستگاه که جزء ماشین آلات یک شرکت بوده و یک دارایی ثابت مشهود است قرار نیست تا زمانی که شرکت پا برجاست فروخته شود و نباید در خصوص داراییهای جاری انتظار نقدشوندگی یا نقدشوندگی کوتاه مدت داشت.
توجه! هرچه یک شرکت به طور واضح‌تر در خصوص دارائی‌های غیرتجاری خود اطلاعات در ترازنامه داده باشد برای سرمایه گذاری قابل اعتمادتر است. زیرا به طور واضح و بدون هیچ ابهامی می‌توانید تمامی موارد و هزینه‌های آن را مشاهده کنید و برای سرمایه‌گذاری کردن و یا نکردن تصمیم گیری کنید.
بخش دوم و سوم: بدهیها و حقوق صاحبان سهام
بدهیها و حقوق صاحبان سهام در ستون سمت چپ ترازنامه قرار گرفته‌اند.
بدهیها نیر شامل بدهی‌های جاری و غیرجاری میباشند و در مقابل ستون داراییها قرار دارند.
بدهی‌های جاری
- پرداختی‌های تجاری و غیرتجاری: این بخش نیز شامل پرداختنی‌های تجاری و غیرتجاری بوده که از لحاظ تعریفی مانند دریافتنی‌های تجاری و غیرتجاری است و در مقابل هم قرار دارند.
- مالیات پرداختی
- سود سهام پرداختی
- تسهیلات مالی
- پیش دریافت: پیش دریافت‌هایی که شرکت برای انجام کاری پولی به صورت وام دریافت کرده و حالا باید تسویه کند.
موارد بالا جمع بدهی‌های جاری میباشند و باید در یک چرخه مالی یکساله باید بتوانند آن‌ها را پرداخت کنند.
بدهی های غیرجاری: بدهی‌های غیر تجاری شامل تسهیلات مالی بلند مدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان است.
حقوق صاحبان سهام:
داراییها – بدهیها = حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سهام + بدهیها = داراییها
اندوخته قانونی
هر شرکت طبق ماده ۱۴۰ اصلاحیه قانون تجارت موظف است که هر سال ۱/۲۰ سودش را به عنوان اندوخته قانونی در نظر بگیرد و ذخیره کند.
سود (زیان) انباشه
توجه کنید که در این قسمت اگر اعداد بدون پرانتز باشند نشان‌دهنده سود هستند و وقتی که با پرانتز باشند نشان‌گر زیان هستند. طبق مثال ترازنامه بالا این شرکت از سال گذشته (۹۷) نه تنها سودی نداشته بلکه مقدار زیان آن نیز افزایش یافته است.
سود انباشته چیست؟
سود انباشته یکی از ابزارهای شرکتها برای تامین منابع مالی است. شرکتها اصولاً تمامی سود خود را تقسیم نمی‌کنند و مقداری از سودشان را که در بین سهام‌داران تقسیم نکرده‌اند به عنوان سود انباشه و یک منبع مالی برای شرکت ذخیره می‌کنند و بعد از مدتی میتوانند از این بخش افزایش سرمایه نیز داشته باشند که به آن افزایش سرمایه از بخش سود انباشته گفته میشود.
نکته: در یک ترازنامه جمع پایانی ستون داراییها و جمع پایانی ستون بدهیها همیشه با هم برابر خواهدبود. تحلیل‌های این بخش زمینه‌های برای ورود به بخش تحلیل بنیادی است.
نتیجه تحلیل ترازنامه بالا طبق موارد گفته شده با بررسی وارد گفته شده در بالا برای ترازنامه مثال بالا شرکت پارس طبیعت سلولز (سهامی خاص) وضعیت چندان مناسبی در مرحله بهره برداری برای سرمایه گذاری ندارد.
سخن آخر!
حال شما می‌توانید همین حالا با مراجعه به سایت کدال انواع ترازنامه‌های شرکت‌های مختلف را از بخش صورتهای مالی ارائه شده مشاهده کنید و به تحلیل آن‌ها با توجه به موارد گفته شده در این مقاله بپردازید و آن‌قدر این تحلیل‌ها را ادامه دهید تا بتوانید با یک نگاه روزنامه‌وار متوجه وضعیت یک شرکت از بخش ترازنامه آن شوید.
