اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در بازار بورس دارید، باید پیش از هر چیزی با انواع بازار قابل معامله آشنا شوید. یکی از بخش‌های بازار فرابورس، بازار پایه است که سهم‌های زیادی را در خود جای داده و سرمایهگذاران بسیاری مشغول به فعالیت در این بازار هستند. البته اولین نکته‌ای که باید درباره این بازار بدانید، این است که این بازار ریسک بالایی دارد و اگر اطلاعات دقیقی از آن نداشته باشید، دچار ضرر و زیان خواهید شد. بنابراین باید در ابتدا به بخش‌های دیگر بازار مسلط شوید و سپس به انجام معامله در این بازار بپردازید.
بازار پایه چیست؟
حال با این اوصاف شاید برای شما سوال پیش آید بازار پایه فرابورس چیست و چه شرایطی دارد؟ در جواب به این سوال باید گفت بازار پایه، چهارمین بازار فرابورس است و سهم‌هایی که به هر دلیلی مشکل دارند یا خرید و فروش آن‌ها با ریسک همراه است، به این بازار منتقل می‌شوند.
این بازار بر اساس ماده ۹۹ قانون پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی توسعه کشوری تشکیل شده است. بر اساس این قوانین، شرکت‌هایی که سهامی عام هستند، باید حتما در یکی از بازارهای بورس و فرابورس معامله و پذیرش شوند. درواقع یک شرکت باید برای پیش بردن معاملات خود در یکی از بازارها پذیرش شود. البته برخی از شرکت‌ها از لحاظ قانونی قدرت پذیرش ندارند و تنها باید ثبت آن‌ها انجام شود. از همین رو می‌توان گفت اگر سهم یک شرکت در این دسته قرار گیرد، به بازار پایه انتقال پیدا خواهد کرد.
تفاوت بورس و فرابورس و بازار پایه
در رابطه با تفاوت بورس و فرابورس و بازار پایه باید گفت که در فرابورس نسبت به بازار بورس نظارت بیشتری اتفاق می‌افتد. بنابراین شرکت‌های بورسی باید گزارش‌های بیشتری را در طول یک سال مالی آماده کنند؛ همین موضوع به شفافیت بیشتر بازار بورس کمک کرده است، بنابراین ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار نیز کمتر خواهد بود.
بازار فرابورس ایران از سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد و تشکیلات قانونی آن مشابه بازار بورس است. البته شرایط خرید و فروش، پذیرش و معامله در این بازار در مقایسه با بازار بورس تفاوت دارد و به‌مراتب ساده‌تر خواهد بود. دلیل این موضوع نیز کمک به چرخیدن چرخ اقتصادی کشور است.
از جمله تفاوت‌های دیگر می‌توان به حجم مبنای معاملات این سه بازار اشاره کرد. منظور از حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک شرکت است که در طول روز معامله می‌شود و این موضوع در افزایش و کاهش قیمت سهم تاثیر دارد. البته شرایط پذیرش در هر یک از بازارها نیز متفاوت است. به‌طوری که پذیرش در بورس سخت و پذیرش در فرابورس راحت خواهد بود. البته باید متذکر شد که خود بازار فرابورس نیز به بازارهای دیگر تقسیم می‌شود که بازار پایه یکی از آن‌ها است. این بازار همان‌طور که گفته شد، مختص به شرکت‌هایی است که شرایط پذیرش در بازارهای بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس را ندارند.
مورد بعدی که باید به آن اشاره شود، این است که هر بازار تابلوهای مخصوص به خود را دارد. برای مثال بازار فرابورس دارای سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز است و هرکدام از آن‌ها شرایط ویژه‌ای را نشان می‌دهند. برای مثال تابلو قرمز ساده‌ترین شرایط را برای پذیرش دارد.
شرکت‌های حاضر در بازار پایه فرابورس
در رابطه با شرکت‌های حاضر در بازار پایه فرابورس باید گفت که به‌طورکلی سه دسته شرکت در این بازار قابل معامله هستند که باید درباره آن‌ها اطلاعات لازم را داشته باشید.
- دسته اول شرکت‌هایی هستند که نتوانسته‌اند در بازار بورس یا فرابورس پذیرش شوند و به دلیل الزام قانونی، مشغول به معامله در این بازار می‌شوند. توجه داشته باشید که این دسته از شرکت‌ها ریسک بسیار بالایی را تجربه خواهند کرد.
- دسته دوم شرکت‌هایی هستند که یک گام جلوترند و به ثبت نهایی رسیده‌اند، البته تا گرفتن پذیرش همچنان فاصله دارند. باید متذکر شد که ریسک این شرکت‌ها در مقایسه با مورد قبلی کمتر خواهد بود.
- دسته آخر نیز به شرکت‌هایی مربوط می‌شود که قبلا پذیرش شده‌اند، اما به دلیل آن که قوانین بازار را رعایت نکرده‌اند، لغو پذیرش شده‌اند. حال از آن‌جایی که قوانین بازار پایه نسبتا راحت است، این دست از شرکت‌ها این بازار را انتخاب می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
قوانین جدید بازار پایه فرابورس چیست؟
در گذشته دامنه نوسان بازار پایه برابر با ده درصد در طول روز بود که این موضوع باعث می‌شد سهامداران در طی چند روز کاری دچار ضرر و زیان بسیاری شوند. همچنین موضوع دیگری که در این بازار به چشم می‌خورد، پروژه کردن سهم‌ها بود. منظور از پروژه کردن سهم‌ها، خرید گروهی توسط چند نفری است که سرمایه زیادی دارند و هر روز دست به بالا بردن سهم می‌زنند. این موضوع می‌توانست در مدت زمانی تقریبا یک‌ساله، سهام شرکت ورشکسته را به ۱۰۰۰ درصد سود برساند.
پس از گذشت مدت زمانی، سهم به‌شدت حبابی می‌شد و سهامداران کلان، سهم را در صف خرید قرار می‌دادند و به مردم می‌فروختند که این موضوع باعث ضرر و زیان بسیار سهامداران خرد می‌شد. تمام این موضوعات باعث شد که سازمان بورس قانون بازار پایه را تغییر دهد. حال شاید برای شما سوال پیش آید که قوانین جدید بازار پایه چیست؟ که در جواب باید گفت قوانین جدید به رنگی کردن بازار پایه معروف شدند و آن‌ها را می‌توان در سه دسته بازار پایه زرد، بازار پایه قرمز و پایه نارنجی تقسیم کرد.
بازار زرد و نارنجی و قرمز پایه چیست؟
همان‌طور که می‌دانید، هر سهم ویژگی و خصوصیات مخصوص به خود را دارد و بر اساس همین موضوع هر سهم به بازار مربوط به خود هدایت می‌شود. از همین رو در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
سهامی که به بازار زرد پایه منتقل می‌شوند
- شرکت باید حداقل یک بار صورت مالی حسابرسی شده را ارائه داده باشد تا بتواند در تابلو زرد بازار پایه حضور پیدا کند.
- مجموع زمان تاخیری که یک شرکت در جهت ارائه اطلاعات شرکت بر اساس دستورالعمل‌های اجرایی داشته، نباید بیش از دو مرتبه یک روزه باشد.
- مجموع دفعاتی که شرکت صورت‌های مالی را بر اساس دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات ارائه نمی‌دهد، نباید بیش از دو مرتبه باشد.
سهامی که به بازار نارنجی پایه منتقل می‌شوند
- اگر هیئت‌مدیره یک شرکت قوانین مربوط به تابلوی زرد بازار فرابورس را رعایت نکند، به بازار نارنجی یا قرمز انتقال پیدا می‌کند.
- اگر سازمان فرابورس پس از حسابرسی صورت‌های مالی سالانه تشخیص دهد که گزارش‌ها حسابرسی نشده‌اند یا مشکلی در اعداد و ارقام وجود دارد، سهام را به بازار نارنجی منتقل می‌کند.
- توجه داشته باشید سهمی که در این بازار قرار می‌گیرد، ریسک بیشتری نسبت به تابلو زرد دارد و دامنه نوسان آن در طول یک روز کاری بین +۲ و =۲ است.
سهامی که به بازار قرمز پایه منتقل می‌شوند
- اگر حکم ورشکستگی شرکت شما توسط مراجع قضایی امضا شود، سهام شرکت به تابلو قرمز منتقل خواهد شد.
- اگر حکم به انحلال ناشر در مجمع بورس عمومی سالیانه شرکت داده شود، سهم شرکت به پایه قرمز انتقال پیدا می‌کند.
- اگر گزارش‌ها به‌طور پیوسته در مدت ۳ سال توسط ناظر بررسی نشوند و هیچ گزارشی درباره سود و زیان شرکت نیز وجود نداشته باشد، سهم به این بازار منتقل می‌شود.
بیشتر بخوانید:
مزایا و معایب قوانین جدید بازار پایه فرابورس
قوانین جدید بازار پایه در جهت بهبود شرایط اخذ شده‌اند، از همین رو مزایایی را به همراه دارند. اما توجه داشته باشید که در کنار این مزایا، معایبی نیز برای این قوانین در نظر گرفته شده است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، رشد تدریجی و منطقی سهام و حذف هیجانات موجود در بازار پایه از جمله مزایای این بازار هستند و از معایبی که می‌توان برای آن در نظر گرفت، باید به‌احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم اشاره کرد.
حداکثر نوسان در بازار پایه چگونه است؟
پس از اعمال تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، دامنه نوسان‌های مربوط به هر یک از تابلوها نیز تغییر کرد که در ادامه به این تغییرات اشاره خواهیم کرد.
تغییرات نوسان در تابلو زرد : دامنه نوسان قیمت در طول هفته برابر با ۳% است.
تغییرات نوسان در تابلو نارنجی : دامنه نوسان قیمت در طول هفته برابر با ۲% است.
تغییرات نوسان در تابلو قرمز: دامنه نوسان قیمت در طول هفته برابر با ۱% است.
توجه داشته باشید دامنه نوسانی که ذکر شد، مربوط به روزهای معاملاتی هفته و همچنین روز دوشنبه تا قبل از ساعت ۱۲ است. دقت داشته باشید که مبنای این دامنه نوسان، قیمت پایانی روزهای دوشنبه هر هفته است. البته این نکته را نیز باید یادآور شد که نحوه معاملات در بازار پایه به این صورت است که در هر هفته و در روز دوشنبه یک حراج معاملاتی از ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. در این روز دامنه نوسان برای تابلو زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب برابر با ۶، ۴ و ۲ درصد خواهد بود.
ساعت کار بازار پایه فرابورس
در روزهای شنبه، یکشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه هر هفته، یعنی روزهای سفارش گیری بازار از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ در مرحله پیش گشایش انجام می‌شود. راس ساعت ۹ قیمت‌ها هماهنگ می‌شوند و از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ شاهد انجام معاملات به صورت حراج پیوسته خواهیم بود. باید متذکر شد که دامنه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز همان‌طور که گفته شد، به ترتیب ۳، ۲ و ۱ درصد است.
معامله‌گری در بازار پایه به چه شکل است؟
کلیه معاملاتی که در بازار پایه انجام می‌شوند، به دو شیوه خواهند بود. شیوه اول حراج پیوسته و شیوه دوم حراج تک قیمتی است. در شیوه اول انجام معامله، همانند بازار اول و بازار دوم فرابورس معاملات به صورت مستمر و فراگیر انجام می‌شوند. در شیوه دوم، معامله سهام در یک بازه زمانی مشخص از جلسه معاملاتی و پس از بررسی قیمت‌های وارد شده انجام خواهد شد.
یکی از نکاتی که سرمایهگذاران باید نسبت به آن توجه داشته باشند، ریسک بازار پایه است. همان‌طور که متوجه شده‌اید، در این بازار شرکت‌هایی مورد معامله قرار می‌گیرند که عملکرد مطلوبی نداشته‌اند و اکثرا دچار زیان شده‌اند. از همین رو معامله‌گری باید با بالاترین دقت انجام شود تا فرد دچار ضرر و زیان بیشتر نشود.
توصیه می‌شود پیش از انجام معامله در این بازار، از برخی موضوعات مانند نحوه خرید سهام بازار پایه فرابورس، بهترین سهام بازار پایه، فیلتر بازار پایه و مواردی از این دست آشنا شوید و اطلاعات لازم را به دست آورید تا بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید و متضرر نشوید.
افزایش سرمایه بازار پایه
افزایش سرمایه یکی از روش‌های تامین مالی است و یک شرکت و بازار برای آن که بتوانند فعالیت خود را توسعه دهند، باید نسبت به افزایش سرمایه اقدام کند. گاهی اوقات نیز افزایش سرمایه در جهت اصلاح و بهبود ساختار مالی است و باید گفت که راه و روش‌های گوناگونی نیز برای این کار وجود دارد. برای مثال یکی از راه‌های افزایش سرمایه بازار پایه، این است که بازار سهام جدیدی را منتشر کند و به سهامداران بفروشد تا به سرمایه مورد نظر برسد.
جمع‌بندی
بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس است که امروزه قوانین جدیدی برای آن وضع شده و معامله‌گران بسیاری مشغول به فعالیت در این بازار هستند. البته توجه داشته باشید که ریسک فعالیت در این بازار بسیار زیاد است و اگر دقت کافی را نداشته باشید، دچار ضرر و زیان بسیاری خواهید شد.
