حباب بورس چیست و کی می‌ترکد؟

بسیاری از افرادی که به دنبال توسعه سرمایه خود هستند، به توصیه دوستان و نزدیکان ممکن است بازار بورس را برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری انتخاب کنند. این افراد بدون تجربه و دانش وارد بازار شده و سهام شرکتی را انتخاب می-کنند که سیر صعودی چشم‌‌‌‌‌‌‌گیری دارد. به امید اینکه آینده سرمایه خود را تأمین کردند. اما چطور ممکن است سیر ارزش یک سهام مدام رو به رشد باشد؟ پس مفهوم نوسان در ارزش‌‌‌‌‌‌‌ها کجای کار است؟ به نظر می‌‌‌‌‌‌‌رسد که چنین قیمت‌‌‌‌‌‌‌های کاذبی تناسبی با رشد آن شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها نداشته‌‌‌‌‌‌‌باشد، اصطلاحاً شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها در حباب بورس گرفتار شدند.

حباب بورس چیست؟

تعریف علمی حباب در اقتصاد، اختلاف قیمت غیر منطقی بین قیمت مبادله و ارزش واقعی است. می‌‌‌‌‌‌‌توانیم این تعریف را به تمام ابعاد اقتصاد اعم از بورس تعمیم دهیم. بنابراین می‌‌‌‌‌‌‌توان گفت حباب بورسی زمانی به وجود می-آید که قیمت عرضه‌‌‌‌‌‌‌ی سهام یک شرکت بسیار بیشتر از ارزش واقعی و بنیادین آن سهام، و بی‌‌‌‌‌‌‌ارتباط با میزان رشد صنعتی آن باشد. شرکتی که دچار حباب می‌‌‌‌‌‌‌شود تنها با افزایش ارزش سهام روبرو است. یعنی اگر در چنین شرکتی سهم داشته باشید، خواهید دید که با وجود ارزش بالای اوراق، آن قسمت شرکت هیچ توسعه و پیشرفتی نداشته و ارزشی خلق نکرده‌‌‌‌‌‌‌است.

حباب بورس چگونه شکل می‌‌‌‌‌‌‌گیرد؟

دلایل مختلفی برای شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب بازار سهام وجود دارد که عموماً از ناآگاهی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذران و یا خوشبینی بی‌‌‌‌‌‌‌پشتوانه‌‌‌‌‌‌‌ی آن‌‌‌‌‌‌‌ها و فرصت‌‌‌‌‌‌‌طلبی عده‌‌‌‌‌‌‌ای سودجو نشعت می‌‌‌‌‌‌‌گیرد.

• محرک قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها
  زمانی که هیجانات بازار را اداره کنند و تعیین قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها براساس ارزش بنیادی سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها نباشد، اختلاف قیمت و ارزش به جایی می‌‌‌‌‌‌‌رسد که شرکت وارد حباب می‌‌‌‌‌‌‌شود. فراموش نکنید که تنها عامل تعیین کننده‌‌‌‌‌‌‌ی ارزش سهام باید پیشرفت هر شرکت در تولید و صنعت باشد.
• افزایش نقدینگی در دست مردم
  زمان‌‌‌‌‌‌‌هایی وجود دارد که نقدینگی مردم افزایش می‌‌‌‌‌‌‌یابد. در چنین مواقعی تقاضا برای خرید سهام بالا می‌‌‌‌‌‌‌رود. چنانچه میزان سهام‌‌‌‌‌‌‌های موجود برای فروش کافی نباشد، سهام‌‌‌‌‌‌‌ها بسیار بالاتر از ارزش واقعی فروخته می‌‌‌‌‌‌‌شوند.
• دنباله‌‌‌‌‌‌‌ای از ساده‌‌‌‌‌‌‌لوحان
  بعضی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران با وجود این‌‌‌‌‌‌‌که از قیمت‌‌‌‌‌‌‌های واقعی مطلع هستند، از سهام‌‌‌‌‌‌‌هایی که در حباب گرفتار شدند خریداری می‌‌‌‌‌‌‌کنند. توجیه این افراد این است که ممکن است شخصی ساده‌‌‌‌‌‌‌لوح‌‌‌‌‌‌‌تر از خود پیدا شود که سهام آن‌‌‌‌‌‌‌ها را با قیمتی بیشتر خریداری کند. نفربعدی نیز به همین ترتیب و با همین استدلال سهام او را می‌‌‌‌‌‌‌خرد. بنابراین دنباله‌‌‌‌‌‌‌ای از افراد ساده‌‌‌‌‌‌‌لوح نه تنها خود در حباب بازار سهام گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌شوند، بکه به رشد آن نیز کمک می‌‌‌‌‌‌‌کنند.
• امید بستن به نرخ افزایش
  بعضی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران دیگر نرخ افزایش ارزش سهام‌‌‌‌‌‌‌ها را بررسی کرده و با این امید که براساس محاسباتی که انجام دادند افزایش قیمت به زودی رخ خواهد داد، سهام می‌‌‌‌‌‌‌خرند. این افراد سهام را با قیمت بیشتر و غیرواقعی خریداری می‌‌‌‌‌‌‌کنند و منتظر زمان مناسب می‌‌‌‌‌‌‌مانند.
• هیجان عمومی
  بسیاری افراد با مشاهده‌‌‌‌‌‌‌ی سیر رو به رشد سهام شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها برای خرید به بازار بورس هجوم می‌‌‌‌‌‌‌آورند و رفتار هیجانی آن‌‌‌‌‌‌‌ها باعث ترقیب افراد بیشتر می‌‌‌‌‌‌‌شود. تقاضای زیاد قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌دهد و ار ارزش واقعی سهام‌‌‌‌‌‌‌ها دور می‌‌‌‌‌‌‌کند، که نتیجه‌‌‌‌‌‌‌ آن شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب بازار سهام است.
• حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌ها و تحلیل بازار
  سرمایه‌‌‌‌‌‌‌ذران حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای که به بسترها و تجهیزات تحلیل‌‌‌‌‌‌‌گر مجهز هستند، چنانچه با افت ارزش سهام خود روبرو شوند اقدام به فروش آن می‌‌‌‌‌‌‌کنند. در این میان تنها تازه‌‌‌‌‌‌‌کاران تحت‌‌‌‌‌‌‌تأثیر تبلیغات آن‌‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌شوند و سهام‌‌‌‌‌‌‌های در حال سقوط را خریداری می‌‌‌‌‌‌‌کنند. درواقع حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌ها با این‌‌‌‌‌‌‌کار در بین تازه‌‌‌‌‌‌‌کاران اشتیاق ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌کنند که منجر به تقاضای بسیار می‌‌‌‌‌‌‌شود. همچنین این افراد به دلیل تزریق سرمایه‌‌‌‌‌‌‌های کلان به بازار می‌‌‌‌‌‌‌توانند قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها را تا میزانی بسیار زیاد بالا می‌‌‌‌‌‌‌برند.

حجم حباب بورس چقدر است؟

حجم حباب بورس و بازار سهام برابر مجموع حجم حباب‌‌‌‌‌‌‌های تک‌‌‌‌‌‌‌تک شرکت‌‌‌‌‌‌‌های حاضر در بازار بورس است. وجود حباب بورس حجم اقتصاد را به شکلی غیرواقعی چند برابر نشان می‌‌‌‌‌‌‌دهد. در صورتی که حباب بورس بترکد، حجم بالایی از ارزش‌‌‌‌‌‌‌های غیرواقعی از بین می‌‌‌‌‌‌‌رود و بازار سهام دچار بحران می‌‌‌‌‌‌‌شود. اما سؤال این‌‌‌‌‌‌‌جاست که این حباب چه زمانی می‌‌‌‌‌‌‌ترکد؟

ترکیدن حباب بورس

حباب بازار سهام در نتیجه‌‌‌‌‌‌‌ افزایش بدون پشتوانه قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها شکل گرفت و از بین رفتن آن به «ترکیدن حباب بورس» معروف است به سادگی صورت می‌‌‌‌‌‌‌گیرد. انتشار اخبار، رویدادهای سیاسی و اقتصادی و نوسانات بازارهای جانبی می‌‌‌‌‌‌‌توانند عامل ترکیدن حباب بورس باشند. حباب بورس زمانی می‌‌‌‌‌‌‌ترکد که صعود قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها پس از بازه‌‌‌‌‌‌‌ی کوتاهی رشد بسیار زیاد متوقف شده و سقوط کنند.

دربازار بورس تهران شرایط چگونه است؟

اصولاً سه نوع تحلیل درمورد وضعیت بازار تهران صورت می‌‌‌‌‌‌‌گیرد. برخی معتقدند بازار تهران حبابی است، عده‌‌‌‌‌‌‌ای دیگر می‌‌‌‌‌‌‌گویند قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها بسیار پایین‌‌‌‌‌‌‌تر از ارزش واقعی است و گروه سومی نیز هستند که میانه را گرفته و می‌گویند بازار تهران جایی در بین دو حالت اول است.

1. بازار تهران گرفتار حباب است
   گفته می‌‌‌‌‌‌‌شود حباب در بازار تهران بسیار بزرگ است و هجوم افراد بسیار و ناآگاهی آن‌‌‌‌‌‌‌ها به این شرایط دامن زده‌‌‌‌‌‌‌است. کسانی که به این نظریه معتقدند می‌‌‌‌‌‌‌گویند با توجه به این‌‌‌‌‌‌‌که اقتصاد ایران با تورم روبرو است و بازار جهانی بر آن بی‌‌‌‌‌‌‌تأثیر نیست، رشد زیاد منطقی نیست و چنانچه به همین روال ادامه پیدا کند، شاهد ترکیدن حباب و از بین رفتن سرمایه خواهیم بود.
2. ارزش بازار بیشتر از قیمت‌‌‌‌‌‌‌ها است
   برخی به این نظری معتقدند که بازار جای رشد بیشتری دارد. از آنجایی که ایران در دوران تحریم به سرمی‌‌‌‌‌‌‌برد، از بازار جهانی جدا مانده و تأثیرپذیری از آن ندارد.
3. بازار تهران در میانه‌‌‌‌‌‌‌ی محور
   عده‌‌‌‌‌‌‌ای اما معتقدند که هیچ‌‌‌‌‌‌‌یک از دو تئوری‌‌‌‌‌‌‌های دیگر قابل تعمیم به تمام شرکت‌‌‌‌‌‌‌های حاضر در بورس تهران نیست. از نظر این عده حباب بازار تهران گریبان تعدادی از شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها را گرفته در مقابل تعدادی دیگر از شرکت‌‌‌‌‌‌‌ها رشد کافی را نداشته و می‌‌‌‌‌‌‌توانند ارزشی بیش از آن‌‌‌‌‌‌‌چه دارند به دست آورند.

پس چگونه می‌‌‌‌‌‌‌توان از شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب بورس دوری کرد؟

دلیل فعالیت بازار بورس در جهان کمک به رشد صنعت است. سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاری افراد باید پشتوانه و پایه‌‌‌‌‌‌‌ این پیشرفت باشد. زمانی که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران هدف اصلی را فراموش کنند و تنها به دنبال سود سریع باشند، با اقدامات عجولانه باعث شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب می‌‌‌‌‌‌‌شوند. در این میان افراد سودجو که دانش و ارتباطات کافی دارند از ناآگاهی دیگران به سود خود و به ضرر بازار بهره می‌‌‌‌‌‌‌برند. بنابراین در پاسخ به این سؤال که آیا راهی برای پیشگیری از حباب بازار بورس وجود دارد یا خیر، باید گفت: بله. این راه کسب دانش کافی، تقویت قوه تحلیل و شناخت بازار، و سپس ورود به بازاربورس است.

چنان‌‌‌‌‌‌‌که وارن بافت اقتصاددان آمریکایی در این‌‌‌‌‌‌‌باره می‌‌‌‌‌‌‌گوید: «گشت و گذار ما در قرن گذشته ثابت می کند که غیر منطقی بودن بازار از نوع افراطی به طور دوره‌‌‌‌‌‌‌ای شیوع پیدا می‌‌‌‌‌‌‌کند. این نشان‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌ی آن است که سرمایه-گذارانی که می خواهند نتیجه خوبی بگیرند بهتر است بیاموزند که چگونه با شیوع بعدی مقابله کنند.»