«سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی همیشه با ریسک همراه است!» اما مفهوم سرمایه‌گذاری، بازارهای مالی و ریسک چیست؟ اگر ما بخواهیم پس‌انداز، پول یا سرمایه خود را وارد بازار کنیم، چطور می‌توانیم سود و زیان خود را پیش‌بینی یا محاسبه کنیم؟سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف به یک موضوع مطرح تبدیل شده است و بسیاری از افراد که به دنبال کسب سود هستند، سرمایه خود را در این بازار قرار می‌دهند تا با انجام معاملات گوناگون به هدف خود برسند. اما موضوعی که وجود دارد، این است که سرمایه‌گذاری همیشه به سود منجر نمی‌شود، بلکه گاهی اوقات ضرر و زیان بسیاری نیز به همراه دارد. از همین رو شما باید با ارکان اصلی بازار بورس آشنا شوید تا بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید. ریسک در بورس یکی از این ارکان به شمار می‌آید.
حال بسیاری از افراد با شنیدن نام ریسک به یاد خطر و ضرر می‌افتند، درحالی‌که این چنین نیست. در معنای کلی ریسک را می‌توان نا اطمینانی به آینده تعریف کرد که در برخی از مواقع اتفاقات مثبتی را به همراه دارد و گاهی اوقات اتفاقات منفی. بنابراین می‌توان گفت ریسک هر دو بعد مثبت و منفی را پوشش می‌دهد، از همین رو توجه به این مسئله اهمیت دارد. در این مطلب قصد داریم تا با ارائه تعریف هریک از مفاهیم نامبرده، دید واضحی را به شما ارائه دهیم تا بتوانید از پول خود سود خوبی دریافت کنید. علاوه بر این موارد، موضوع دیگری وجود دارد که بررسی آن می‌تواند برای موفقیت در بازار بورس به شما کمک کند و آن مفهوم ریسک در بورس است. بنابراین با ما همراه باشید تا اطلاعات خود را با شما در میان بگذاریم.
سرمایه‌گذاری چیست و در کجا می‌توان سرمایه‌گذاری کرد؟
فهرست مطالب
سرمایه‌گذاری یا (investment) به معنی چشم‌پوشی از منافع کنونی برای دستیابی به موفقیت مالی یا رفاه بیشتر در آینده صورت می‌گیرد. مثلاً شما مقداری پول دارید که می‌توانید هم‌اینکه آن را خرج کرده و وسایل موردنیاز زندگی‌تان را خریداری کنید؛ اما شما به‌جای این‌کار بخش اعظم پول خود را وارد بازار می‌کنید تا بتوانید در چند سال آینده سود خوبی از پول خود بدست بیاورید و بتوانید نیازهای بیشتری را با آن پوشش دهید. بازارهای زیادی وجود دارند که شما می‌توانید پول خود را در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید. مانند بازار املاک، کالا، بورس و اوراق بهادار و …. اما با توجه به سیاست‌های اخیری که دولت در پیش گرفته است، از اواخر سال گذشته اکثر مردم کشورمان سرمایه‌های خود را وارد بازار «بورس» کرده‌اند. می‌توان گفت دیگر مثل گذشته بورس تنها برای عده خاصی از افراد نبوده و در حال حاضر بیشتر مردم عام هم جزو سهامداران بورس کشور هستند.
مطمئناً همه با هدف کسب سود و منفعت وارد بورس می‌شوند اما سودده بودن بورس به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد که تشخیص این عوامل نیازمند دانش مالی فراوان است. دستیابی به دانش بورسی ممکن است چند سال طول بکشد و به تجربه نیاز داشته باشد. اما یک‌سری مفاهیم خاص در این بازار وجود دارند که توجه به آن‌ها می‌تواند دانش اولیه سرمایه‌گذاری را در اختیار افراد قرار دهد تا بتوانند سرمایه‌های بورس خود را به‌درستی مدیریت کنند. از مهم‌ترین مفاهیمی که سرمایه‌گذاران بورس باید از آن آگاهی داشته باشند، مفهوم بازده یا ریسک در بورس است که در ادامه به بررسی هریک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
بازده در سرمایه‌گذاری بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
بازده مهم‌ترین و اولین مفهومی است که سرمایه‌گذاران علاقه زیادی به محاسبه آن دارند. در واقع بررسی بازده سهام بورس، ایشان را از مقدار سودهایی که کسب کرده‌اند آگاه می‌کند. اما بازده همیشه هم مثبت نیست و ممکن است برخی سرمایه‌گذاران در حین محاسبه بازده سهام خود متوجه بازده منفی (زیان) سهم خود شوند. محاسبه بازده مثبت یا منفی یک سهم در بورس دارای فرمول ساده‌ای است که این فرمول به صورت زیر است:
- فرمول محاسبه بازده یک سهم: { کل بازده = (قیمت خرید – قیمت فروش) + (سود نقدی) }
- فرمول محاسبه درصد بازده: { درصد بازده = کل بازده ÷ سرمایه‌گذاری اولیه (قیمت خرید)}
طبق این فرمول اگر ما هر واحد سهمی را به قیمت 500 تومان خریده باشیم و پس از گذشت سه ماه قیمت هر واحد سهم به 520 هزار تومان رسیده باشد اما هنوز مجمع سالیانه تقسیم سود آن سهم برگزار نشده باشد (سود نقدی تعلق نگرفته باشد)، بازده این سهم به شکل زیر خواهد بود:
20 = 0 + 500 – 520
25 = 20 ÷ 500
حالا تصور کنید 6 ماه از خرید سهم فوق بگذرد و قیمت آن سهم به 450 کاهش پیدا کند، اما در مجمع سالیانه مقدار سود نقدی 120 تومانی به سهم تعلق گرفته باشد. در چنین شرایطی محاسبه بازده به شکل زیر خواهد بود:
50- = 500 – 450
1/0- یعنی 10- درصد بازده = 500 ÷ 50-
البته بررسی بازده یک سهم به تنهایی کافی نبوده و به همراه بازده، همیشه باید مقدار ریسک در بورس را نیز محاسبه کنیم. چراکه این دو مفهوم همیشه در کنار هم به کار برده می‌شوند و ارتباط مستقیمی با هم دارند.
ریسک در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
ریسک در لغت به معنی «خطر کردن» است. در واقع شما با خرید یک سهم، براساس پیش‌بینی‌های خود عمل کرده و از سود و زیان سهم موردنظر اطمینان 100 درصد ندارید اما به امید کسب سود، خطر کرده و سهم موردنظر را خریداری می‌کنید. هرچقدر نوسان قیمت آن سهم شدیدتر باشد، مقدار ریسک بالاتر و هرچقدر نوسان قیمت آن ملایم‌تر باشد، ریسک آن سهم کمتر خواهد بود. اگر بخواهیم مقدار ریسک در بورس یک سهم را محاسبه کنیم، به عملیات ریاضی پیچیده‌ای نیاز خواهد بود. اما برای یک سرمایه‌گذار عادی بورس چنین محاسبات پیچیده‌ای برای مشخص شدن درصد ریسک در بورس لازم نیست. همین‌که یک حساب سرانگشتی کنید، می‌توانید به مقدار کلی ریسک در بورس سهم خود دست پیدا کنید.
یک مثال ساده از ریسک در بورس
برای مثال تصور کنید که شما پیش‌بینی می‌کنید یک سهم خاص تا شش ماه آینده به 50 درصد سود برسد و با همین پیش‌بینی سهم مورد نظر را خریداری می‌کنید. پس از گذشت زمان موردنظر، آن سهم به 20 درصد سود می‌رسد. به‌نظر شما ریسک چنین سرمایه‌گذاری چقدر بوده است؟ می‌توان گفت ریسک چنین خریدی بسیار بالا بوده است، چراکه 30 درصد از پیش‌بینی شما کمتر سود داده است. حالا اگر سهم دیگری را با پیش‌بینی دریافت 10 درصد سود به مدت یک‌ماه خریداری کرده باشیم، اما پس از گذشت یک‌ماه سهم مورد نظر به سود 25 درصدی رسیده باشد، آیا این خرید هم دارای ریسک بوده است؟ می‌توان گفت، ریسک چنین سهمی 15 درصد بالاتر از محاسبه شما بوده است. نکته قابل توجه در این مثال‌ها این است که ریسک تنها مقدار اختلاف پیش‌بینی شما با نتیجه واقعی است.
انواع ریسک در بورس کدامند؟
سرمایه‌گذاری که در بازار بورس مشغول به فعالیت شده است، در طول زمان بارها با ریسک‌های گوناگون مواجه خواهد شد. حال برای آن که این فرد بتواند تحلیل درستی انجام دهد باید با انواع ریسک در بورس آشنا باشد. در حالت کلی انواع ریسک در این بازار را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک. اکنون برای بسیاری از کاربران سوال پیش می‌آید که تفاوت این دو نوع ریسک در چیست که در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
- ریسک سیستماتیک (غیرقابل‌اجتناب)
اولین نوع از ریسک در بورس، ریسک سیستماتیک است. این ریسک به‌طورمعمول وابسته با شرایط سیاسی و اقتصادی کشور خواهد بود، از همین رو امکان حذف آن وجود ندارد. از جمله مواردی که باعث ایجاد ریسک سیستماتیک می‌شوند، می‌توان به مواردی چون تغییر نرخ تورم، شرایط سیاسی و سیاست‌های کلان اقتصادی اشاره کرد. مسلما امکان اجتناب از چنین مواردی وجود ندارد و تاثیر آن‌ها برای تمام شرکت‌ها خواهد بود.
- ریسک غیر سیستماتیک (قابل‌اجتناب)
همان‌طور که از نام این ریسک مشخص است، امکان اجتناب و دوری از آن با استفاده از برخی روش‌ها وجود دارد. باید متذکر شد که دلیل و منشا بروز چنین ریسکی، اکثرا به داخل شرکت مربوط می‌شود. برای مثال می‌توان به عملکرد ضعیف مدیرعامل یک شرکت، ضعیف ظاهر شدن در برابر رقبا، اعتصاب کارکنان شرکت، قدیمی شدن محصولات قابل سرمایه‌گذاری، عملکرد غلط سهامداران و … اشاره کرد. در واقع ریسک غیرسیستماتیک نه بر روی تمام سهام، بلکه تنها روی یک سهام خاص اعمال شده و به شرایط درون‌سازمانی آن سهم مربوط می‌شود. البته توجه داشته باشید که راهکارهای گوناگونی وجود دارد که می‌توانید از طریق آن‌ها احتمال چنین ریسکی را نیز کاهش دهید. برای مثال یکی از این راهکارها استفاده از تئوری سبد در بازار بورس است.
برای مثال ممکن است در مورد سهم x، اتفاقاتی مانند عملکرد ضعیف شرکت، رفتار نامناسب سهامداران، کاهش فروش محصولات، کاهش تنوع محصولات، رقابت ضعیف، اعتصاب کارکنان، کاهش مقدار تولید و … بر کاهش نرخ آن سهم تاثیر داشته باشد. در این‌صورت بررسی شرایط آن سهم، می‌تواند شما را از خرید چنین سهم پرریسکی منصرف کند که در اکثر مواقع قابل پیش‌بینی و اجتناب است.
چطور می‌توانیم بازده و ریسک در بورس خود را بهتر مدیریت کنیم؟
مدیریت کردن ریسک در بورس از اهمیت فراوانی برخوردار است. در واقع اگر ما هیچ مدیریتی بر روی سهام خود نداشته باشیم، مقدار سود و زیان خود را نیز نمی‌توانیم محاسبه کنیم؛ در چنین شرایطی می‌توانیم بگوییم که سهام خود را به دست باد سپرده‌ایم و هر اتفاقی برای آن بیفتد، ما نمی‌توانیم در روند سود و زیان آن مداخله کنیم. این در حالی است که سرمایه شما در تمام مراحل خرید سهم باید تحت نظارت و مدیریت مستقیم شما باشد.
مدیریت سهام چه ارتباطی با ریسک در بورس دارد؟
اگر یک کاربر مبتدی بورس هستید، با استفاده از نکات زیر می‌توانید مدیریت سهام خود را در دست بگیرید و از سرمایه‌گذاری خود، بسیار بیشتر از زیان‌هایتان، سود ببرید (چراکه هم سود و هم زیان همیشه وجود دارد):
- اگر اطلاعات سرمایه‌گذاری شما در بورس کم است یا نمی‌خواهید ریسک بالا انجام دهید، به‌جای خرید سهام مستقیم، اقدام به خرید واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری کنید. (این واحدها مجموعه‌ای از سهام برتر هستند که ریسک پایینی دارند و با خرید آن‌ها شما به صورتی غیرمستقیم سهامدار بورس خواهید بود)
- قبل اینکه وارد بازار سرمایه‌گذاری در بورس شوید، از دانش کافی خود نسبت به این بازار اطمینان حاصل کنید.
- اگر به سرمایه‌گذاری در بورس علاقه دارید، اما دانش کافی ندارید، می‌توانید از دانش سایر افراد حرفه‌ای در این زمینه استفاده کرده و از ایشان مشورت بگیرید.
- هرگز تمام پول خود را به خرید یک سهم خاص اختصاص ندهید. به‌جای آن پول خود را تقسیم کرده و با هر بخش آن یک نوع سهم از بازارهای متنوع پتروشیمی، کالا، صنایع غذایی، صنایع فولاد و …. را خریداری کنید. در این‌صورت با ضرر کردن یک سهم، دیگر گزینه‌ها زیان وارده را جبران خواهند کرد.
- بهتر است برای ورود به بازار بورس، دید بلند مدتی داشته باشید.
- رفتارهای هیجانی و پر ریسک در بورس بسیار دیده می‌شود و همین رفتارها ممکن است روی شما نیز تاثیر گذاشته و باعث شود ضررهای زیادی را متحمل شوید. اما اگر بتوانید در چنین شرایطی احساسات و هیجانات خود را کنترل کنید، در نهایت دچار خرید و فروش‌های غیرمنطقی نخواهید شد.
- در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا میان‌مدت در بورس، برای خود حداکثر و حداقل سود و زیان را مشخص کنید تا با رسیدن به حداکثرها یا حداقل‌ها بتوانید سهام خود را بهتر مدیریت کنید. (مثلاً اگر بیش از 10 درصد در یک ماه در خرید یک سهم وارد ضرر شدید، آن را بفروشید یا اگر حداکثر در خرید یک سهم به 50 درصد سود در دو ماه رسیدید، آن را بفروشید)
ریسک فردی در بورس چیست؟
افراد به‌طورکلی به سه دسته ریسک‌پذیر، ریسک گریز و افرادی میانه این دو تقسیم می‌شوند که بر اساس شرایطی که دارند، انتخاب‌هایی را انجام می‌دهند. در حقیقت ریسک فردی در بورس تعیین می‌کند که امکان موفقیت وجود دارد یا خیر. باید متذکر شد که فعالیت در بازار بورس نیاز به ریسک‌پذیری بالایی دارد و برای افرادی که چنین توانایی ندارند، مناسب نخواهد بود. در چنین شرایطی شاهد سرمایه‌گذاری افراد ریسک گریز در بانک‌ها هستیم یا عده‌ای دیگر نیز سرمایه‌گذاری با اوراق مشارکت را انتخاب می‌کنند.
سرمایه گذاری بدون ریسک در بورس
در شرایط دیگر، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که از ریسک مربوط به سرمایه گذاری دوری کنند، چراکه حاضر به از دست دادن بخشی از سرمایه خود نیستند. توجه داشته باشید که برخی از بازارها، مانند بازار مربوط به ارزهای دیجیتال ریسک بالایی دارند و اگر شما به دنبال سرمایه گذاری بدون ریسک در بورس هستید، نباید به سراغ چنین بازاری بروید.
از طرفی شرایطی برای افرادی که به دنبال بازارهایی با ریسک کم هستند نیز به وجود آمده است. برای مثال سرمایه گذاری در صندوق‌ها یکی از شیوه‌ها با کمترین ریسک در بورس است، زیرا مدیریت آن‌ها توسط گروهی از کارشناسان حرفه‌ای انجام خواهد شد که استراتژی‌های لازم برای رویارویی با شرایط را دارند. البته این نکته را در نظر بگیرید که صندوق‌ها نیز انواع گوناگونی دارند که ریسک مربوط به هرکدام متفاوت است.
