اگر در بازارهای معاملاتی مانند بورس فعالیت می‌کنید، به احتمال زیاد با واژه فرابورس برخورد کرده‌اید. افرادی که در بازارهای بورسی فعال هستند به طور معمول می‌دانند که دو واژه فرابورس و بورس باهم یکسان نبوده و تفاوت‌هایی دارند؛ اما عامه مردم ممکن است گمان کنند این دو واژه یک مفهوم مشترک دارند. بازار فرابورس یکی از بازارهای معاملاتی بورس در ایران است. این بازار با بازارهای بورسی تفاوت‌هایی دارد که در این مقاله به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت. اگر می‌خواهید فرق بورس و فرا بورس را به زبان ساده بفهمید، توصیه می‌کنیم تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
سرمایه گذاری در بازارهای بورس و فرا بورس
با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، افراد ترجیح می‌دهند سرمایه خود را به بازارهای معاملاتی وارد کنند. از جمله بازارهای معاملاتی که بسیاری از مردم پس از گذراندن آموزش‌های لازم در بورس به آن مراجعه می‌کنند، می‌توان به بازار بورس و بازار فرابورس اشاره کرد. این دو بازار که یک زیر مجموعه برای بازار سرمایه به حساب می‌آیند، محلی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی سرمایه گذاران هستند. به طور کلی اگر یک شرکت نتواند شرایط مورد نیاز برای ورود به بازار بورس را فراهم کند، باید به بازار فرابورس وارد شود. در این مقاله قصد داریم فرق بورس و فرا بورس را برای شما تشریح کنیم. پیش از تشریح تفاوت بورس و فرابورس به زبان ساده، هر یک از این دو مفهوم را به صورت جداگانه برای شما تعریف می‌کنیم.
بازار بورس چیست؟
از نظر اقتصاد دانان به بازارهایی که اوراق بهادار در آن‌ها قیمت گذاری می‌شوند و به فروش می‌رسند، بازارهای بورسی گفته می‌شود. بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی انواع مختلف بورس در ایران هستند. تفاوت میان این بورس‌های مختلف به نوع کالاهای مبادلاتی در آن‌ها بازمی‌گردد. چنان چه در بازار بورسی اوراق بهاداری مانند سهام یا اوراق مشارکت معامله شوند، آن بازار بورسی را بازار اوراق بهادار می‌گوئیم. درحالی‌که اگر در یک بازار، ثروت به شکل فیزیکی جابه‌جا شده و مورد معامله قرار بگیرد، اصطلاحا آن را بازار کالا می‌نامیم. در بازار بورس انرژی، کالاهای حامل انرژی و اوراق بهادار مربوط به آن معامله می‌گیرند؛ به همین علت این بازار را اصطلاحا بازار انرژی می‌گویند. نوعی دیگر از بازارهای بورسی وجود دارند که در ایران کاربرد ندارند. این بازارهای بورسی که بازار بورس ارز نام دارند، یک بازار بسیار پر کاربرد و رایج در سایر کشورها محسوب می‌شود که در آن پول‌های رایج کشورهای مختلف مورد خربد و فروش قرار می‌گیرند.
فرابورس چیست؟
در اوایل آبان ماه سال ۱۳۸۷، دومین بازارهای بورسی در ایران با اخذ مجوز از شورای عالی بورس در ایران تشکیل شدند. این بازارها که با نام فرابورس شناخته می‌شوند، بازارهایی هستند که سهام انواع شرکتها در آن‌ها مورد معامله قرار می‌گیرد. قیمت گذاری سهم‌ها در بازار فرابورس، درست مانند بازار بورس، بر اساس میزان عرضه و تقاضا انجام می‌شود. یکی از تفاوت‌های میان بازار بورس و فرابورس را می‌توان فراهم بودن امکان پذیرش شرکت‌های کوچک‌تر و فروش سهام آن‌ها در فرابورس دانست. به عبارت دیگر، حتی کوچکترین شرکتها هم می‌توانند به بازار فرابورس وارد شوند و سهام خود را در آن جا به فروش برسانند.
وظایف و مزایای فرابورس
فرا بورس مزیت‌هایی دارد که به نحوی برتری این بازار به بازارهای بورسی محسوب می‌شوند. از جمله مزایای فرا بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرابورس در راستای سامان دهی طیف وسیعی از بنگاه‌های اقتصادی در جهت تامین نیازهای مالی این امکان را فراهم کرده است که حتی کوچکترین شرکتها و کسب و کارها هم بتوانند بدون نیاز به فراهم کردن شرایط خاصی و با صرف کمترین زمان ممکن به این بازارها وارد شوند و از مزایایی که سازمان اوراق بهادار برای شرکت‌های مورد پذیرش در سازمان خود در نظر گرفته است استفاده کنند.
- بازار فرابورس شرایط مختلفی را برای تک تک بنگاه‌های اقتصادی یا شرکت‌های عضو خود فراهم کرده است. این سازمان با پیشنهاد دادن موارد مختلفی به شرکت‌های مختلف، متناسب با شرایط هر شرکت، به آن‌ها کمک می‌کند تا بیشترین سود را از این بازارها کسب کنند.
- فرا بورس برای شرکت‌های کوچکی که شرایط لازم برای ورود به بازار سرمایه بورس را ندارند، شرایطی ایجاد کرده است که آن‌ها بتوانند از مزایای این بازارها بهره ببرند یا در مدت زمان کوتاهی موفق به ورود به بازارهای بورسی شوند.
- کلیه فعالیت‌های این سازمان‌ها، از جمله فعالیت‌های مالی و عملی آن‌ها، تحت نظر و کنترل سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود.
انواع بازارها در فرابورس
بازار فرابورس ایران جهت ارائه و نقل و انتقال اوراق بهادار چند بازار مالی مختلف ایجاد کرده است که عبارتند از:
- بازار یک
- بازار دو
- بازار سه یا بازار عرضه
- بازار ابزار نوین مالی
- بازار پایه
- بازار شرکت‌های کوچک و متوسط
- بازار ابزار مشتقه
توجه داشته باشید که در کشور ما بیشتر از بازارهای یک، دو و پایه استفاده می‌شود.
فرق بورس و فرابورس در نحوه خرید و فروش سهام
در هر دو بازار بورس و فرابورس، کارگزاران مسئول انجام خرید و فروش هستند. کارگزاران به عنوان نماینده شخص خریدار و فروشنده حاضر می‌شوند و معاملات مختلف را انجام می‌دهند. در واقع این افراد، واسطه‌ای میان فروشندگان و خریداران هستند که تمامی معاملات در این بازارها تحت نظر و با کمک آن‌ها انجام می‌شود. در بازار فرابورس، درست همانند بازارهای بورسی، از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر روزهای شنبه تا چهارشنبه انجام می‌شوند. همچنین در این بازار، تایمی برای سفارش گذاری ثبت شده است که متقاضیان می‌توانند در این مدت، سفارش مد نظر خود را ثبت کنند. این محدوده زمانی که زمان پیش گشایش بازار نامیده می‌شود، از ۸:۳۰ صبح تا ۹ صبح را در بر می‌گیرد.
با توجه به این که معامله ونحوه خرید و فروش سهام در بازارهای بورس و فرابورس مشابه بوده و تفاوتی ندارد، سرمایه گذاران می‌توانند تنها با دریافت یک کد بورسی، در هر دو بازار بورس و فرابورس فعالیت کنند. در واقع سهام شرکت‌های موجود در بورس و فرا بورس، هر دو با یک کد معاملاتی خرید و فروش می‌شوند و برای فعالیت در این دو بازار، هیچ نیازی برای تهیه دو کد معاملاتی مختلف وجود ندارد.
فرق بورس و فرابورس به زبان ساده
همان طور که در قسمت قبلی دیدیم، بازارهای بورس و فرابورس در نحوه انجام معاملات با هم تفاوتی ندارند. پس فرق بورس و فرابورس چیست؟ در این قسمت فرق بورس و فرابورس به زبان ساده را برای شما تشریح خواهیم کرد و به شما می‌گوئیم که بورس و فرابورس چه فرقی دارد. از جمله مهم‌ترین تفاوت‌ها و فرق بورس و فرابورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرا بورس و بورس شرایط مختلفی برای پذیرش شرکتها دارند. تفاوت پذیرش در این دو سازمان به این صورت است که سازمان بورس تحت شرایط سخت گیرانه‌تری شرکتها را برای فعالیت می‌پذیرد.
- به علت شرایط پذیرشی سخت گیرانه‌تر بورس نسبت به فرابورس، یک نماد بورسی نسبت به یک نماد فرابورس ریسک کمتری را متحمل می‌شود.
- به علت کمتر بودن میزان ریسک پذیری در بورس، سهم‌های موجود در این بازار در آینده از شرایط بهتری برخوردار خواهند بود و نقد شوندگی بالاتری دارند.
- سازمان‌های بورس و فرابورس در غالب بازارهای متفاوتی فعالیت می‌کنند. سازمان بورس تنها دو بازار با نام‌های بازار اول و بازار دوم را شامل می‌شود. این درحالی است که سازمان بورس از ۷ بازار مختلف از جمله بازار اول، بازار دوم، بلزار سوم یا بازار عرضه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار پایه، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار ابزار مشتقه تشکیل شده است.
- به شرکت‌هایی که در بازارهای فرابورس فعالیت می‌کنند، نسبت به شرکت‌های فعال در بازار بورس، کارمزد کمتری در زمان خرید و فروش سهام تعلق می‌گیرد.
- فرابورس شرایط آسان‌تری برای پذیرش شرکتها تعیین کرده است و همین موضوع سبب می‌شود که مدت زمان لازم برای ثبت شرکتها در فرابورس، نسبت به مدت زمان لازم برای ثبت شرکتها در بورس، کمتر باشد.
بررسی انواع مختلف بازارهای بورس و فرابورس
شرایط لازم برای ثبت نام شرکتها و ورود آن‌ها به این بازارها، مهم‌ترین فرق بورس و فرابورس محسوب می‌شود. بازارهای بورس و فرابورس با توجه به شرایط متفاوت ثبت نام و ورود به آن‌ها به چند دسته تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه به بررسی هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت. همان‌طور که در قسمت‌های قبلی گفته شد، بازارهای موجود در بورس و فرابورس طبق یک دسته بندی کلی به شرح زیر هستند:
- بازارهای موجود در بورس شامل بازارهای اول و دوم هستند.
- هفت بازار فعال در فرابورس عبارتند از بازار اول، بازار دوم، بازار سوم یا بازار عرضه، بازار پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار مشتقه و بازارهای کوچک و متوسط.
درباره ۷ بازار فعال در فرابورس بیشتر بدانیم
هفت بازار مختلف در فرابورس برای انجام عملیات‌های پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. هر یک از این بازارها عملکرد و کاربردی متفاوت دارد که در جهت معامله اوراق بهادار و ابزار مالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بازارهای فرابورسی که در ایران بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از بازارهای اول و دوم و بازار پایه. هرچه از بازار اول به سمت بازار مایه حرکت کنیم، ریسک سرمایه گذاری در این بازارها بیشتر می‌شود. اگر بخواهیم این موضوع را به زبانی بسیار ساده برای شما تشریح کنیم به شما خواهیم گفت که سرمایه گذاری در انواع نماد فرابورس موجود در بازار اول کم ریسک‌تر از نمادهای فرابورسی ثبت شده در بازار دوم است و به همین ترتیب نمادهای فرابورس موجود در بازار پایه با ریسک بالاتر سرمایه گذاری همراه هستند.
آشنایی با ۷ بازار فعال در فرابورس
در این قسمت سعی داریم شما را با انواع بازارهای فعال در فرابورس بیشتر آشنا کنیم و توضیحاتی را در رابطه با حوزه فعالیتی هر یک از آن‌ها به شما ارائه دهیم. توضیح این بازارهای مختلف به شرح زیر است:
- بازار اول، بازار دوم و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در زمینه خرید و فروش سهام‌های متعلق به شرکت‌های سهامی عام فعالیت می‌کنند.
- بازار سوم فرابورس برای انجام فعالیت‌هایی مانند عرضه اوراق بهاداری هم چون سهام شرکتها، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و سیر اورق بهادار تخصصی شده است.
- بازار ابزارهای نوین مالی در فرابورس به خرید و فروش و معامله ابزارهای مالی مورد تایید شورای عالی بورس از جمله اوراق مشارکت، اوراق گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک می‌پردازد.
- کلیه اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش در بازارهای مشتقه مورد معامله قرار می‌گیرند.
- برای تحقق بخشیدن به اهداف و برنامه‌های توسعه کشور، بازار پایه ایجاد شده است. طبق یکی از الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های کشور، کلیه شرکت‌های دارای سهامی عام دارای ساز و کار معاملاتی باید در این بازار مورد پذیرش باشند. باز پایه سابقا دارای تقسیم بندی الف، ب و ج بود که تعدادی بالاتر از ۱۰۰ سهم را شامل می‌شدند. امروزه طبق تقسیم بندی‌های جدید، کنترل بیشتری روی این سهم بندی‌ها اعمال می‌شود و این بازار در غالب ۳ دسته تابلو پایه زرد، تابلو پایه نارنجی و تابلو پایه قرمز موجود است.
فرق پذیرش شرکتها در بازارهای بورس و فرابورس
مسئله پذیرش شرکتها در بازار یکی دیگر از موارد فرق بورس و فرابورس است. همان‌طور که در این مقاله گفته شد، شرایط ثبت نام شرکتها در فرابورس بسیار آسان‌تر از شرایط ثبت نام در بورس است. همین مسئله موجب می‌شود که حتی کوچکترین شرکت‌هایی که شرایط لازم برای ثبت نام در بورس را ندارند، بتوانند نماد شرکت خود را در فرابورس ثبت کنند. تعیین صلاحیت شرکتها برای عضویت در بورس و فرابورس بر اساس معیارهای مشخصی تعیین می‌شود که عبارتند از حداقل سرمایه ثبت شده شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران و حداقل سابقه فعالیت شرکت در ارتباط با صنعت موردنظر اشاره کرد.
ثبت شرکت در سازمان فرابورس چه مزیت هایی دارد؟
مطابق با قانون، تمامی شرکت‌های ثبت شده در فرابورس می‌توانند از همه مزایایی که برای شرکت‌های به ثبت رسیده در بورس تعیین شده‌اند، استفاده کنند. در ادامه این مقاله، چند مزیت موجود برای فرابورس را به شما معرفی می‌کنیم و توضیحاتی در رابطه با هرکدام از آن‌ها ارائه خواهیم کرد.
- “تامین مالی” از مزایای ثبت شرکت در فرابورس
تامین مالی ارزان قیمت و در دسترس از سرمایه گذاران و عموم مردم، یکی از مهم‌ترین مزایای ثبت شرکت در سازمان فرا بورس است. شرکت‌های ثبت شده در سازمان فرابورس می‌توانند پس از فروش کلیه سهام‌ها و اتمام آن‌ها در صورت نیاز به تامین مالی سهم‌های جدیدی ایجاد کرده و آن‌ها را به فروش برسانند. واگذاری این سهم‌های جدید ایجاد شده می‌تواند در تامین نیازهای مالی شرکتها بسیار تاثیرگذار باشد. ارزان قیمت بودن منابع مالی که در نتیجه افزایش سرمایه ایجاد شده‌اند، قادر به افزایش ریسک فعالیت‌های شرکت نیست.
- شرکت هایی که در فرابورس ثبت نام می کنند، می توانند از مزیتی به نام “معافیت مالیاتی” استفاده کنند
کلیه شرکت‌هایی که در فرابورس ایران ثبت نام کرده‌اند، به استثنای شرکت‌های موجود در بازار پایه، می‌توانند تا نرخ ۱۰ درصد از درآمد خود، تخفیف و معافیت مالیاتی دریافت کنند. این مزین برای بسیاری از شرکتها و سهامداران اهمیت زیادی دارد.
- شرکت های ثبت شده در فرابورس می‌توانند از “تخفیف مالیات نقل و انتقال” استفاده کنند
در زمان نقل و انتقال، مالیاتی به اندازه ۴ درصد سهام اسمی شرکتها به آن‌ها تعلق می‌گیرد. حال چنان چه شرکت مورد نظر در سازمان بورس یا فرابورس به ثبت رسیده باشد، دیگر نیازی برای پرداخت این مقدار مالیات وجود ندارد و شرکتها می‌توانند تنها با پرداخت مالیات یک دهم درصدی، عملیات نقل و انتقال را انجام دهند.
- با ثبت نام در فرابورس، شما می‌توانید شرکت خود را به راحتی و بدون نیاز به صرف هزینه‌های تبلیغاتی به دیگران معرفی کنید
سایت رسمی فرابورس به صورت روزانه قیمت سهم‌های مختلف را در غالب اخبار به اطلاع مردم جامعه، سرمایه گذاران و مشتریان می‌رساند. سایر پایگاه‌های اطلاع رسانی و رسانه‌ها این اخبار رسمی فرابورس رابطه با قیمت و وضعیت سهم‌ها را منتشر می‌کنند. به این ترتیب شما می‌توانید شرکت خود را بدون صرف هزینه‌های تبلیغاتی و تنها با ثبت نام در سازمان فرابورس ایران به مردم معرفی کنید.
- با ثبت شرکت خود در فرابورس، اعتماد مردم به شرکت شما بیشتر شده و درصد فروش سهام شما افزایش می‌یابد
اطلاعات مالی شرکت‌های مختلف ثبت شده در فرابورس، توسط این سازمان به شکل شفاف سازی شده در اختیار عموم مردم و علاقمندان به سرمایه گذاری در فرابورس قرار می‌گیرد. همین امر موجب می‌شود که اعتماد مردم به این اطلاعات بیشتر شود و تعداد علاقمندان و متقاضیان خرید سهام شما افزایش یابد. به این ترتیب می‌توان گفت یکی از مزایای ثبت شرکت در فرابورس، جلب اعتماد مخاطبین و مشتریان برای خرید سهام شرکت شما است.
پس از ثبت نام در فرابورس، این سازمان با عدالت بیشتری قیمت سهم‌ها را تعیین می‌کند
با سنجیدن میزان عرضه سهام و تقاضای مردم برای خرید آن، قیمت عادلانه خرید و فروش هر سهم تعیین می‌شود. با ثبت نام در فرابورس و سرمایه گذاری در آن می‌توانید از صحیح بودن نحوه قیمت گذاری اطمینان بیشتری داشته باشید.
سهام کلیه شرکت‌های ثبت شده در بورس یا فرابورس را می‌توان به عنوان وثیقه‌ای برای دریافت تسهیلات، مورد استفاده قرار داد
کلیه سهم‌های متعلق به شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و سازمان فرابورس ایران، از نظر شبکه بانکی کشور به عنوان یک دارایی رسمی و قابل قبول شناخته می‌شوند. دارندگان این سهم‌ها می‌توانند از طریق وثیقه قرار دادن آن‌ها، برای دریافت وام و تسهیلات از بانک‌ها اقدام کنند.
شرکت‌های ثبت شده در فرابورس می‌توانند با توزیع اوراق بهادار، منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند
امکان تامین منابع مالی موردنیاز شرکت‌های مورد پذیرش فرابورس از طریق عرضه اوراق بهادار با در نظر گرفتن شرایطی امکان پذیر است.
- برای ثبت شرکتها در فرابورس به تهیه مدارک کمتری نیاز دارید
تعداد مدارک لازم برای ثبت شرکت در فرابورس، نسبت به مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت در سازمان بورس و اوراق بهادار، کمتر است. همین موضوع سبب می‌شود که مدت زمان لازم برای ثبت شرکت در فرابورس کمتر باشد و ثبت نام شرکتها در این سازمان، سریع‌تر انجام شود.
سخن پایانی
با توجه با مطالب گفته شده در این مقاله دیدیم که شرایط و مدت زمان لازم برای ثبت شرکت در سازمان فرابورس، نسبت به ثبت شرکت در سازمان بورس و اوراق بهادار، کمتر بوده و حتی شرکت‌هایی که برای ثبت در سازمان بورس واجد الشرایط نیستند، می‌توانند به راحتی وارد فرابورس شده و از مزایایی مشابه با شرکت‌های ثبت شده در سازمان بورس بهره ببرند. همچنین سرمایه گذاری در شرکت‌های موجود در فرابورس با ریسک کمتری همراه است و همین موضوع، میزان نقد شوندگی سهام شرکت را افزایش می‌دهد. این مسائل مهم‌ترین فرق بورس و فرابورس محس.ب می‌شوند.
کارمزد کسر شده در معاملات فرابورس از کارمزد معاملاتی که در بازارهای بورسی انجام می‌شوند، کمتر است. همچنین به علت شفاف سازی مناسب درباره وضعیت سهام شرکت‌های ثبت شده در سازمان فرابورس، سرمایه گذاری در این شرکتها از امنیت بالایی برخوردار خواهد بود و افراد می‌توانند حتی با در اختیار داشتن مبالغ بسیار کمی سهام این شرکتها را خریداری کنند. از سوی دیگر می‌توان گفت که سهام این شرکتها از نقد شوندگی بالایی برخوردار است. همه این شرایط، دست به دست هم داده‌اند و بازارهای فرابورس را همانند بازارهای بورسی، به محیطی امن و مناسب برای انجام معاملات تبدیل کرده‌اند. امیدواریم که مطالب گفته شده در این مقاله توانسته باشند توجه شما را به خود جلب کنند.
برای یادگیری “فرابورس” مسیر زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:
