سهم و سهام عبارت‌هایی هستند که برای مدیریت سرمایه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما اینکه هرکس با سرمایه خود در پی چه سهم یا سهامی است، جای سوال دارد. افراد مختلف برای سرمایه‌گذاری در سهام برنامه‌های متفاوتی دارند. در این مطلب می‌خواهیم ضمن پاسخ به سوال سهام چیست؟ تکالیف و وظایف یک سهامدار را نیز مورد بحث و بررسی قرار دهیم تا به ماهیت اصلی این عبارات پی ببریم. برای درک این مفاهیم، لطفاً تا انتهای این متن با همراه باشید.
سهم در بورس چیست؟
اگر شما در فرهنگ لغت به دنبال معنای لغوی واژه «سهم» بگردید، با معانی «بهره، نصیب و قسمت» برخورد خواهید کرد. در واقع سهم به معنی یک تکه از چیزی است که بسته به شرایط به افراد، نهادها یا دستگاه‌ها تعلق می‌گیرد. اگر یک کیک بزرگ را به قطعات مساوی تقسیم کنیم، هر تکه آن کیک، یک «سهم» خواهد بود. اما ما در گفتگوهای روزانه خود از این واژه در امور مالی استفاده می‌کنیم. پس سهم در واقع به قسمت‌های مساوی از ارزش یک شرکت، سازمان یا واحد تولیدی گفته می‌شود. معمولاً ارزش شرکت‌ها را به سهم‌های مساوی (مانند سهم کیک) تقسیم‌بندی می‌کنند تا هر کس بتواند به اندازه سرمایه خود از آن سهم‌ها بهره‌مند شود.
سهام چیست؟
سهام در لغت به جمع سهم‌ها یعنی «نصیب‌ها» گفته می‌شود. در واقع مجموعه‌ای از سهم‌ها را می‌توان «سهام» در نظر گرفت. سهام می‌تواند مربوط به ارزش شرکت‌ها باشد. وقتی شما سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید، در سود و زیان آن شرکت سهیم خواهید بود. پس سهام شرکت‌ها (سهم‌های مساوی ارزش شرکت‌ها) قابل واگذاری، خرید و فروش است. تقسیم‌بندی سهام براساس معیارهای رسمی و توسط افراد رده بالای آن شرکت تعیین می‌شود.
اگر شما نیز خود دارای یک شرکت باشید، می‌توانید سهام شرکت خود را قیمت‌گذاری کرده و آن را به فروش برسانید. هرکس که بخشی از سهام شرکت شما را خریداری کند، بسته به مقدار سهام خود از سود و زیان حاصل از فعالیت‌های شرکت شما سهیم بوده و به نوعی شریک شما محسوب می‌شود.
ورقه سهام چیست؟
در کنار پاسخ به سوال سهام چست بهتر است در مورد ورقه‌های سهام نیز اطلاع داشته باشید. منظور از ورقه سهام، اوراقی است که نشان دهنده مالکیت سهام است. روی این ورقه‌ها اطلاعاتی از قبیل نام دارنده سهام، نام شرکتی که سهام را واگذار کرده، شماره ثبت سهام و مبلغ هر سهم قرار دارد. البته اگر سهام شما مربوط به سهامی بورسی باشد، هیچ ورقه‌ای در اختیار شما نخواهد بود. به‌جای آن، کلیه اطلاعات سهام شما بر روی پنل بورسی شما نزد کارگزاری مربوطه‌تان بوده و از طریق سرویس‌های آنلاین کارگزاری قابل دسترسی خواهند بود. کد بورسی شما در واقع کد نمایندگی سهام شما خواهد بود. امروزه کمتر از اوراق سهام استفاده شده و کلیه اطلاعات سهامداران به صورت کد در دسترس آن‌ها قرار می‌گیرد. پس همین‌که شما بدانید سهام چیست و چگونه در بازارهای مالی معامله می‌شود، برای سرمایه‌گذاری‌هایتان کافی خواهد بود.
سهامی عام و خاص
حالا که می‌دانیم سهام چیست، باید از تفاوت بین سهامی عام و خاص نیز آگاهی باشیم. در واقع برخی از شرکت‌ها دارای «سهامی عام» و برخی دیگر دارای «سهامی خاص» هستند. فرق این دو سهم در نوع سهامداران آن‌ها است. یعنی سهامی عام شرکت‌ها، قابل واگذاری به عموم مردم هستند. اما سهامی خاص شرکت‌ها در مالکیت افراد خاص قرار داشته و قابل واگذاری به عموم نیستند.
شرکت‌ها می‌توانند سهام خود را مستقیم به فروش برسانند یا با دارا بودن استاندارها و شرایط خاص، وارد بازار بزرگ بورس تهران شده و و آن را از طریق بورس واگذار کنند.
سهامدار کیست؟
سهامدار یا «Share Holder» مالک بخشی از سهام یک شرکت است. وقتی به کسی «سهامدار» گفته می‌شود، یعنی آن فرد مالک بخشی از سهام یک شرکت یا شرکت‌های مختلف است و در سود و زیان آن شرکت‌ها سهیم است. مسئولیت و اختیار سهامداران براساس مقدار سهام آن‌ها تعیین می‌شود. یعنی کسی که بخش اعظمی از سهام یک شرکت را داشته باشد، حق رأی و اختیارات بیشتری در مورد آن شرکت دارد. هرچقدر تعداد سهام یک سهامدار کمتر باشد، اختیارات وی نیز محدودتر خواهد بود. یک سهامدار بهتر از هرکسی می‌داند که سهام چیست و چگونه باید آن را معامله کند.
لازم به ذکر است که سود سهامداران پس از کسر تمام بدهی‌های شرکت محاسبه و سپس پرداخت می‌شود. حتی اگر شرکتی منحل شود، سهم سهامداران از باقیمانده دارایی آن شرکت پرداخت می‌شود.
شرایط سهامداری برای هر سهامدار چگونه است؟
وقتی شما می‌دانید سهام چیست و کسری از سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید، سهامداری شما با شرایط زیر همراه خواهد بود:
- شما حق کسب اطلاعات صحیح در مورد عملکرد شرکت مربوطه را خواهید داشت.
- شما در مورد تصمیم‌گیری‌های آن شرکت، بسته به مقدار سهام خود حق رأی و اظهار نظر خواهید داشت.
- شما از حقوق مالی و غیر مالی آن شرکت نیز بهره‌مند خواهید بود. حقوق مالی یعنی حق سهیم شدن شما در سود و دارایی آن شرکت. حقوق غیرمادی یعنی حق عضویت، حق اطلاع و انتقال سهام خود به شخص دیگر.
- شما از طریق بسترهای آنلاین می‌توانید با دیگر سرمایه‌گذاران شرکت در ارتباط باشید.
- اگر تعداد سهام شما کم باشد، در صورت اتحاد با دیگر سهامداران هم رأی خود، می‌توانید اختیارات خود را گسترده‌تر کنید.
انواع سهام
پاسخ سوال سهام چیست تنها به تعریف سهامی عام و خاص خلاصه نمی‌شود، بلکه انواع دیگری از سهم‌ها وجود دارد که یک سرمایه‌گذار باید از ماهیت آن‌ها آگاه باشد. می‌توان گفت که شرکت‌ها دارای انواع مختلفی هستند که آگاهی از هرکدام از آن‌ها می‌تواند برای انتخاب صحیح سهام و سرمایه‌گذاری به شما کمک کند. برخی از انواع سهام براساس شکل و حقوق دارنده آن‌ها، به قرار زیر هستند:
- سهام «بانام»
وقتی هویت صاحب یک سهام کاملاً مشخص باشد و اطلاعات هویتی او بر روی برگه‌های فیزیکی سهام شرکت قید شده باشد، آن سهام «سهام بانام» آن فرد خواهد بود. اطلاعات سهامداران باید در سیستم‌های مجازی شرکت نیز ثبت شده و قابل دسترسی باشد. - سهام «بی‌نام»
برخی از سهام هستند که بر روی ورقه آن‌ها (ورقه سهام) نامی از کسی قید نشده است. اصطلاحاً چنین سهامی را «سهام بی‌نام» می‌خوانند.
ممکن است برایتان سؤال باشد که اگر نام کسی بر روی ورقه چنین سهامی درج نشده، پس چطور بفهیمم صاحب آن سهام کیست؟ در جواب به این سؤال می‌توانیم بگوییم: «هرکس که حامل ورقه‌های سهام باشد، در واقع صاحب آن سهام است!» پس این گروه از سهام در گروه سهام حامل قرار گرفته و هرکس که آن‌ها را در دست داشته باشد، صاحب و دارنده آن سهام تلقی می‌شود.
- سهام «عادی»
سهام عادی به بخشی از سهام شرکت گفته می‌شود که سهامداران آن‌ها به‌صورت عادی در برابر مقدار سهمی که دارند از آن شرکت سود یا زیان می‌بینند. این سهامداران حقی مازاد بر حقوق عادی یک سهامدار نخواهند داشت. - سهام «ممتاز»
سهام ممتاز در برابر سهام عادی قرار داشته و در برابر حق سهامداری، حقوق بیشتری را به سهامدارن خود اعطا می‌کند. مثلاً وقتی یک شرکت منحل شود، حق سهامداران دارای سهم ممتاز آن شرکت، پس از پرداخت بدهی‌ها و قبل از تقسیم‌بندی‌های عمومی محاسبه و پرداخت خواهد شد. ممکن است در شرایط خاص، دارندگان سهام ممتاز حق رأی بیشتری در امور شرکت نیز داشته باشند. - سهام «جایزه»
وقتی یک شرکت افزایش سرمایه پیدا کند، به سهامداران فعلی خود، سهام جایزه اعطا خواهد کرد. شرکت در صورت داشتن ذخایر آزاد فراوان نیز می‌تواند سهامدارن خود را سهیم کند.
سهام معرفی شده، بخشی از انواع سهام هستند که عمومیت بیشتری دارند. انواع دیگری از سهام نیز در بازارهای مالی وجود دارند که معرفی همه انواع آن، خارج از محدوده این مطلب قرار دارد. (جالب است بدانید که تمام سهام موجود در بازار بورس تهران از نوع سهام عادی هستند و هیچ سهام ممتازی در این بازار وجود ندارد. البته گاهی به سهامداران بورس تهران، سهام جایزه نیز تعلق می‌گیرد.)
کلام پایانی
در این مطلب عنوان کردیم که انواع سهام چیست و چگونه می‌توان آن‌ها را در بازارهای مالی معامله کرد. برای مثال یاد گرفتیم که سهم‌های یک شرکت می‌تواند در قالب سهام (مجموعه‌ای از سهم‌های یکسان) در اختیار افراد قرار بگیرد. افرادی که دارای سهام یک شرکت هستند، در واقع سهامداران آن شرکت نامیده می‌شوند. شما می‌توانید در یک یا چندین شرکت مجزا نیز سهم داشته باشید. مردم کشور ما با بازارهای مالی و مفهوم سهام بیگانه بوده و سرمایه‌های خود را اغلب به بانک‌ها سپرده و از سودهای ناچیز بانکی بهره می‌برند. این در حالی است که برخی دیگر از سرمایه‌گذاران خوش‌فکر، سرمایه خود را برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی صرف می‌کنند. اما معمولاً برای راه اندازی واحدهای تولیدی به سرمایه‌های زیادی نیاز است.
همین که شما بدانید سهام چیست، اگر سرمایه شما اندک هم باشد، می‌توانید بسته به مقدار سرمایه خود، وارد بازارهای مالی شده و بخشی از سهامی عام شرکت‌ها را خریداری کنید. با این کار، هم به رونق آن شرکت کمک کرده‌اید و هم خود از سودهای حاصله آن شرکت سهم خواهید برد. اگر آموزش بورس را به درستی یاد بگیرید می‌توانید از این طریق سود خوبی به دست آورید.
