زمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بسیاری وجود دارد که به دلیل عدم عرضه کافی، قفل شدن نماد یا معاملات هیجانی، نوساناتی در بازار سرمایه رخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. در چنین مواقعی نیاز به افرادی است که با اقدامات لازم را درجهت بهبود شرایط انجام دهند. بازارگردان یا Market Maker در بورس این وظیفه را دارد. در ادامه به بررسی اصطلاح این اصطلاح در بورس و نحوه انجام آن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پردازیم.
بازارگردان در بورس کیست؟
در تعریف ساده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت، بازارگردان در بورس به اشخاص حقوقی یا صندوق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی گفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، که وظیفه نوسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری و افزایش نقدشوندگی را بر عهده دارند.
وظایف بازارگردان چیست؟
وظایف این فرد شامل موارد زیر است:
- افزایش نقدشوندگی
- کنترل نوسانات قیمت
- جلوگیری از تغیرات شدید قیمتی
- کاهش هزینه معاملات (منظور از هزینه معاملات فاصله قیمتی بین خرید و فروش بوده و با کارمزد متفاوت است. فراموش نکنید که پرداخت کارمزد الزامی است.)
برای انجام وظایف خود بازارگردان باید به دو شکل زیر از سهام حمایت و پشتیبانی کند.
- پشتیبانی از سهام
حفظ تعادل سهام مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین وظیفه بازارگردان است. زمانی که به هر دلیلی بازار دچار نوساناتی مانند افزایش تقاضا توأم با کاهش عرضه شود، بازارگردان وظیفه پشتیبانی از سهم را انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. به این صورت که با خرید سهام عرضه شده نقدشوندگی سهام را تأمین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. - تأمین سهام برای صف خرید
گاهی صف خرید قفل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و سهامی برای عرضه باقی نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماند. در چنین شرایطی، بازارگردان با ارائه سهام خود، نیاز مشتری را تأمین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. بنابراین چه در سمت فروش چه در سمت خرید، چنانچه بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نظمی ایجاد شود، بازارگردان باید برای رفع آن اقدام کند.
بازارگردانی در بورس
باتوجه به آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چه درمورد وظایف گفتیم، بازارگردانی در بورس به تمام فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی اطلاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که در راستای انجام وظایف بازارگردان باشد.
- باز کردن گره معاملات
در بازار بورس دامنه مجازی باری نوسان قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها وجود دارد. با وجود این شرایط، اگر یک نماد نقدینگی کافی نداشته باشد، صف خرید یا فروش سنگین به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید. صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طولانی نیز کند شدن و اصطلاحاً قفل-شدگی به دنبال دارند. به این موقعیت گره معاملاتی گفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا است که بازارگردانی به موقع، نماد را از بحران نجات می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. - تثبیت و کنترل قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها
اگر بازار دچار صعود ناگهانی با شیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تند یا نزول با این شرایط شود، برای آینده بازار خطرناک است. چراکه در این شرایط امکان محاسبه ریسک و پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی آینده بازار وجود ندارد. بازارگردانی در این شرایط موظف است، با اقدام به موقع شیب را کم کرده و قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را به تثبیت و تعادل برساند.
انواع بازارگردانی در بورس
اوراق با درآمد ثابت در بازار سرمایه ایران به دو روش مبتنی بر مذاکره و مبتنی بر حراج انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
- بازارگردانی مبتنی بر مذاکره
در روش بازارگردانی مبتنی بر مذاکره، مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین کار حفظ و تضمین قیمت اسمی است. تضمین قیمت اسمی باعث کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدن ریسک سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری برای طرفی که تمایل به فروش دارند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. این افراد به دلیل ریسک حاصل از قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های غیر منطقی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهند سهام خود را بفروشند. اما اگر تضمین قیمت اسمی را ببینند، ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیرانه وارد معامله شده و خرید انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. - بازارگردانی مبتنی بر حراج
در این روش بازارگردان قیمت را در بازه نوسان مجاز نگه می‌دارد، اما کفی برای قیمت تضمین نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. در واقع تلاش بازارگردان بر بالا بردن نقدشوندگی و نگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری از حدود نوسان مجاز است. در این روش بازارگردان باید حجم معاملات خرید و فروش را یکسان نگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد. در صورت بروز هرگونه عدم تعادل، بازارگردان باید ظرف دو دقیقه مشکل را حل کند. بنابراین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت حفظ تعادل بین عرضه و تقاضا هدف دیگر بازارگردانی مبتنی بر حراج است. قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های برگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایی که با این روش بازارگردانی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند، معمولا به قیمت واقعی نزدیک هستند. در روش مبتنی بر حراج به دلیل این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که بازارگردان ضامن نیست، هزینه عملیات بازارگردانی بسیار کمتر از روش مبتنی بر مذاکره است.
سخن پایانی
بازارگردان در طی فرآیند بازارگردانی تمام تلاش خود را برای خنثی کردن مشکلات بازار که منجر به نوسان قیمت و از بین رفتن تعادل عرضه و تقاضا شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌است می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. روشهای ضمانت قیمت و نگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری آن در بازه مجاز راه حلی است که بازارگردان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از آن استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. بازار سرمایه به دلایل مختلفی ممکن است با پستی و بلندی روبرو شود. اگر شما قصد شرکت در معاملات این بازار را دارید، وی فکر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر نیستید، خوب است بدانید که بازارگردان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در چنین مواقعی به کمک شما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند. اما پیش از هر نوع سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری بد نیست تا اطلاعات خود را در زمینه بورس بالا ببرید. به این منظور آموزش بورس و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری در دسترش شما است.
برای یادگیری “اصطلاحات بورسی” مسیر زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:
