آموزش تحلیل فاندامنتال بورس

سرمایه گذاری و معامله گری در بازار هالی مالی می توان یکی از راه های رسیدن به استقلال مالی یا حتی ثروتمند شدن دانست که افرادی زیادی را به خود جذب کرده است. همین دیدگاه ثروتمند شدن سبب شده است که افراد مختلفی با این امید که روزی ثروتمند شوند، وارد بازار های مالی شده اند؛ از طرف دیگر، امروزه دسترسی و ورود به بازار هالی مالی از جمله بازار بورس بسیار راحت شده است، طوری که خیلی از افراد می توانند به فعالیت در آن بپردازند و خیلی ها هستند که آن را به عنوان یک شغل در نظر گرفته اند؛ اما دسترسی و ورود آسان به بازار بورس سبب شده است که افراد فکر کنند که فعالیت مستمر و سودآور در آن همانند ورود به آن نیز آسان است؛ در حالی که اینطور نیست. برای اینکه بتوانید فعالیت مستمر و سودآور در بازار بورس داشته باشید، ابتدا باید با بازار آشنا باشید و درمورد نحوه تحلیل در آن آموزش ببینید تا بتوانید تجزیه و تحلیل های درست و سودآوری از سهام ها داشته باشید. یکی از روش های تحلیل در بورس تحلیل بنیادی یا اصطلاحاً تحلیل فاندامنتال (Fundamental analysis) است که در ادامه مقاله به بررسی و نحوه انجام این روش تحلیلی می پردازیم.

ارزش فعلی و ارزش واقعی هر سهم

از مهم ترین مفاهیم در تحلیل بنیادی می توان به ارزش فعلی (قیمت فعلی) و ارزش واقعی هر سهم اشاره کرد. تحلیل گران بنیادی پس از تمام بررسی هایی که انجام می دهند به دنبال این هستند ارزش واقعی یک سهام را پیدا کنند و آن را با ارزش فعلی آن مقایسه کنند؛ در نتیجه، می توان گفت که این دو مفهموم  بسیار مهم هستند. قبل از اینکه به بررسی تحلیل بنیادی بپردازیم، ابتدا باید بدانیم که ارزش فعلی و ارزش واقعی هر سهم چیست؟

ارزش فعلی را می توان قیمت فعلی سهام دانست که در بازار درحال معامله است.

ارزش واقعی متقاوت از ارزش فعلی است و می توان آن را قیمتی دانست که واقعا یک دارایی یا سهم ارزش دارد. ارزش واقعی را می‌ توان با استفاده از محاسبات عینی یا معادله های پیچیده مالی بدست آورد و باید بدانید که هیچ استاندارد یا فرمول ثابتی برای محاسبه‌ ارزش واقعی وجود ندارد؛ زیرا ممکن است تحلیل گران برای محاسبه آن از پارامتر های مختلفی استفاده کنند.

در ادامه ارزش فعلی و ارزش واقعی را در قالب یک مثال بررسی می کنیم:

رضا قصد خرید یک ماشین را از عرفان دارد و عرفان قیمت ماشین را 100 میلیون تومان گذاشته است (ارزش فعلی یا قمت فعلی). رضا وقتی که ماشین را می بیند، شروع به بررسی آن می کند. رضا با بررسی هایی که انجام می دهد، متوجه می شود که ماشین دارای یک سری ایراداتی هست به طور تقریبی ارزش ماشین نهایتا 90 میلیون تومان است (ارزش واقعی)؛ در نتیجه، قیمتی که عرفان برای ماشین در نظر گرفته است بالاتر از ارزش واقعی آن بوده و برای رضا خرید این ماشین با مبلغ 100 میلیون تومان گران است و از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست که آن را خریداری کند.

تحلیل فاندامنتال (Fundamental analysis) چیست؟

همانطور که گفته شد، تحلیل فاندامنتال یکی از روش های تحلیلی در بازار بورس است که میان فعالین بازار بورس طرفدار های زیادی دارد و از آن برای تحلیل سهام های مورد نظر خود استفاده می کنند تا بتوانند معاملات بهتر و سودآوری را داشته باشند.

در این روش معامله گران به بررسی عوامل بنیادی و عواملی که بر ارزش سهام یک شرکت تاثیر گذار است؛ می پردازند تا به ارزش ذاتی سهام مورد نظر پی ببرند. برخی از مهم ترین عوامل به طور کلی عبارت انداز: صورت های مالی، نسبت های مالی، شرایط و وضعیت کلی اقتصاد کلان، شرایط و وضعیت کلی صنعت مربوطه، شرایط و وضعیت کلی شرکت مربوطه، اخبار و… .

همانطور که گفته شد معامله گران به کمک تحلیل بنیادی سعی می کنند تا ارزش ذاتی سهام مورد نظر را بدست آورند. پس از اینکه ارزش ذاتی سهام مورد نظر را بدست آوردند، به مقایسه قیمت فعلی سهام با ارزش واقعی آن می پردازند تا بدین نتیجه برسند که آیا قیمت سهام مورد بررسی بالاتر از ارزش واقعی خود است یا قیمت سهام مورد بررسی پایین تر از ارزش واقعی خود است؟

در نهایت سهامی برای تحلیل گران بنیادی برای خرید و سرمایه گذاری جذاب است که قیمت فعلی آن پایین تر از ارزش واقعی آن باشد. در واقع می توان این گونه تفسیر کرد:

هنگامی که قیمت فعلی سهام پایین تر از ارزش واقعی خود است، بدین معنی است که سهام مورد نظر با قیمتی پایین تر از ارزش واقعی خود در حال معامله است است؛ در نتیجه، برای خرید مناسب است؛ اما هنگامی که قیمت فعلی سهام بالاتر از ارزش واقعی خود است، بدین معنی است که سهام مورد نظر با قیمتی  بالاتر از ارزش واقعی خود در حال معامله است؛ در نتیجه، برای خرید مناسب نیست.

در تحلیل بنیادی باید در 4 زمینه جمع آوری کنند که عبارت انداز:

• بررسی اقتصاد کلان
• بررسی وضعیت صنعت
• بررسی وضعیت شرکت
• ارزش ‌گذاری سهام

انواع روش ها و رویکرد های تحلیل بنیادی

تحلیل گران بنیادی  می توانند اطلاعات مربوط به 4 زمینه بالا را  به دو روش و رویکرد نیز بررسی، تجزیه و تحلیل کنند که عبارتند از:

• رویکرد بالا به پایین یا کل به جزء
• رویکرد پایین به بالا

رویکرد بالا به پایین یا کل به جزء

در این رویکرد همان طور که از نام آن پیداس، تحلیل گران ابتدا به جمع آوری، بررسی، تجزیه و تحلیل اطلاعات  در سطح کلان می پردازند و سپس به سطح خرد می روند. به عبارتی،  ابتدا به بررسی وضعیت اقتصادی کشور و عوامل اثرگذار بر آن، سپس صنعت مناسب را شناسایی می کنند و پس از آن شرکت ‌های فعال در صنعت مذکور که از لحاظ وضعیت مالی و سودآوری، وضعیت بهتری دارند، انتخاب می کنند. در آخرین مرحله به بررسی صورت‌ های مالی، نسبت های مالی، عملکرد مدیریت، مزایای رقابتی و…. شرکت های انتخاب شده را بررسی می کنند تا ارزش واقعی سهام شرکت مورد نظر مشخص می ‌شود.

رویکرد پایین به بالا یا جزء به کل

این رویکرد بر خلاف رویکرد اول است، بدین صورت که ابتدا شرکت‌ های مستعد رشد شناسایی می‌ شوند و پس از بررسی صورت ‌های مالی،  نسبت هالی مالی، عملکرد مدیریت، مزایای رقابتی و… شرکتی هایی که دارای شرایط بهتری است، انتخاب می‌ شوند. سپس به بررسی صنعتی می ‌رسد که شرکت مذکور در آن صنعت فعالیت می کند و در صورتی که این صنعت برای سرمایه ‌گذاری مناسب باشد، وضعیت آن را در سطح اقتصاد کلان بررسی می شود تا عوامل اثر‌گذار بر این صنعت مانند وضعیت سیاسی یا اقتصادی کشور شناسایی شود.

به طور کلی موارد مهمی که در مورد یک شرکت باید بررسی شوند، عبارت انداز:

• صورت های مالی
• نسبت های مالی
• ارزش گذاری سهام

در ادامه به بررسی موارد گفته شده می پردازیم

صورت های مالی (Financial Statements)

صورت های مالی را می توان گزارش های مالی یک شرکت دانست که هدف از تهیه آن ‌ها ارائه اطلاعات مالی یک شرکت، عملکرد مالی آن و همچنین انعطاف ‌پذیری مالی یک شرکت را به صورت خلاصه شده و طبقه بندی است تا کسانی که علاقه مند به سرمایه گذاری در شرکت مورد نظر هستند، بتوانند این اطلاعات را مطالعه کنند. برخی از مهم ترین اطلاعتی که از طریق مطالعه صورت های مالی می توان بدست آورد عبارت انداز: دارایی ‌ها، بدهی ‌ها، درآمد، هزینه‌ها، جریان وجوه نقد، سود یا زیان شرکت

صورت های مالی زیادی در طول یک سال توسط یک شرکت منتشر می شود که برخی از آن ها دارای اهمیت بیشتری هستند؛ عبارت انداز:

ترازنامه

‌ترازنامه یکی از مهم ترین صورت های مالی هر شرکت است که میزان دارایی‌ ، بدهی‌ و سرمایه (حقوق صاحبان سهام) یک شرکت را در پایان دوره زمانی مشخص را با جزئیات کامل نشان می ‌دهد. صورت ترازنامه دارای یک فرمول بسیار ساده است و نشان دهنده خالص ارزش یک شرکت را نشان می ‌دهد. فرمول محاسبه ترازنامه به شرح زیر است:

سرمایه (حقوق صاحبان سهام) + بدهی ها = دارایی ها

صورت سود و زیان

صورت سود و زیان یکی دیگر از انواع صور‌‌‌ت های مالی شرکت‌ ها است که به کمک آن می توان به اطلاعاتی از جمله درآمد ها، هزینه ها و سود یا زیان شرکت دسترسی پیدا کرد. صورت سود و زیان نشان دهنده میزان سود یا زیان یک شرکت در دوره زمانی مشخص است.

صورت جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد آخرین صورت مالی مهمی است که باید آن را بشناسیم. این صورت مالی به نوعی می تواند به ما حرکت پول نقد شرکت را نشان دهد؛ در واقع به ما کمک می کند تا درک کنیم که از پول نقد موجود در شرکت چگونه استفاده می شود. در صورت جریان وجوه نقد از سه بخش مهم تشکیل می شود که عبارت انداز: جریان نقدی حاصل از عملیات، جریان نقدی حاصل از سرمایه گذاری و جریان نقدی حاصل از تامین مالی.

نسبت های مالی (Financial Ratio)

نسبت های مالی ابرازی هستند که به کمک آن ها می توانیم به اطلاعات خوبی از وضعیت شرکت ها بدست آوریم. در واقع نسبت های مالی را می توان اعدادی دانست که با استفاده از مقادیر استخراج شده از صورت های مالی به دست می ‌آیند.

مهم ‌ترین نسبت ‌های مالی عبارت انداز:

نسبت سرمایه در گردش

نسبت سرمایه در گردش از ﺗﻘﺴﯿﻢ دارایی ‌های ﺟﺎری ﺑﻪ بدهی‌ های ﺟﺎری به دست می ‌آید. این نسبت به ما نشان می دهد که توانایی یک شرکت در پرداخت بدهی های جاری خود با توجه به میزان دارایی های جاری خود در طول یک سال چقدر است.

نسبت سود هر سهم (EPS)

نسبت سود هر سهم  از تقسیم درآمد خالص شرکت بر تعداد سهام های آن در طول یک سال بدست می آید و نشان‌ دهنده سودی است که شرکت به ازای هر سهم خود ایجاد کرده است. این نسبت هر چقدر بالاتر باشد، نشان‌ دهنده سودآوری بالا تر آن شرکت برای سهام دارانش است. حال که با EPS آشنا شدیم، مفهوم دیگری است به نام  DPS که در ادامه به توضیح و مشخص کردن تفاوت آن با  EPS می پردازیم.

EPS به معنای سود ایجاد شده به ازای هر سهم است که از تقسیم سود خالص بر تعداد سهام شرکت بدست می‌ آید.

DPS به معنای درصدی از EPS است که بین سهام داران شرکت تقسیم شده و به آن ها پرداخت می شود.

نسبت درآمد به قیمت  (P/E)

نسبت درآمد به قیمت از تقسیم قیمت روز هر سهم به سود هر سهم (EPS) بدست می آید. در واقع نشان دهنده این است که یک سرمایه ‌گذار باید چقدر پول پرداخت کند تا یک ریال از سود شرکت را به‌ دست آورد. این نسبت هر چقدر پایین تر باشد برای سهام مورد بهتر است، اما نباید منفی باشد.

نسبت قیمت به فروش (P/S)

نسبت قیمت به فروش از تقسیم قیمت روز هر سهم به مبلغ فروش به‌ ازای هر سهم بدست می آید.  در واقع این نسبت به مقایسه قیمت سهام شرکت با درآمد آن می پردازد. این نسبت هر چقدر پایین تر باشد برای سهام مورد نظر بهتر است.

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهم  (D/E)

نسبت D/E از تقسیم بدهی ها به حقوق صاحیان سهام یک شرکت بدست می آید. این نسب نشان می دهد که حقوق صاحبان سهام برای پوشش و پرداخت تمام بدهی موجود تا چه میزان توانایی دارند.

بالا بودن این نسبت نشان می دهد که شرکت در پرداخت بدهی‌های خود دچار مشکل شده و باید بخش زیادی از درآمد خود را به پرداخت بدهی‌ ها اختصاص دهد که سبب می شود در پرداخت سود به سهام دارانش دچار مشکل شود؛ در نتیجه، می توان گفت که  چنین شرکتی انتخاب خوبی برای سرمایه گذاری نیست.

ارزش گذاری سهام (Stock Valuation)

یکی دیگر از موارد بسیار مهم در تحلیل بنیادی، ارزش گذاری سهام است که به معنای تخمین تقریبی ارزش واقعی سهام شرکت از طریق بررسی پارامتر های مختلف است. تحلیل گران بنیادی برای ارزش گذاری سهام تلاش می کنند که ارزش ذاتی هر سهم را بدست آورند و در صورتی که قیمت فعلی هر سهم  پایین تر از ارزش ذاتی آن باشد، سرمایه گذاری و خرید آن سهم مناسب است؛ اما در صورتی که قیمت فعلی هر سهم بالاتر از ارزش ذاتی آن باشد، سرمایه گذاری و خرید آن سهم مناسب نیست. ارزش گذاری سهام بر اساس روش های مختلفی انجام می شود که انتخاب روش ارزش ‌گذاری سهام با نوع فعالیت شرکت ها مرتبط است. در ادامه به معرفی برخی از روش های ارزش گذاری سهام می پردازیم.

ارزش‌ گذاری مبتنی بر ارزش خالص دارایی (NAV)

ارزش خالص دارایی (NAV) که مخفف کلمه Net Asset Value  به معنای ارزش خالص دارایی است. ارزش خالص دارایی یک شرکت براساس ارزش کل دارایی‌ های آن پس از کسر از کل بدهی ‌های آن محاسبه می‌ شود. فرمول آن به شرح زیر است:

ارزش کل بدهی ها – ارزش کل دارایی ها = ارزش خالص دارایی

براساس فرمول بالا می توانید ارزش خالص دارایی ها یک شرکت را بدست آورید؛ حال برای محاسبه ارزش خالص دارایی های یک شرکت را به ازای هر سهم (NAVPS) محاسبه کنید که براساس فرمول زیر است:

ارزش گذاری مبتنی بر ارزش فعلی جریان‌ های نقدی آتی

مبنا ارزش گذاری سهام در این روش بدین صورت است که مالک هر سهم، مالک بخشی از جریانات نقدی است که قرار است در آینده توسط شرکت کسب شود. این نوع ارزش گذاری را می توان به روش های مختلفی انجام داد که برخی از مهم ترین های آن ها عبارت انداز:

• تنزیل سود نقدی (DDM)
• جریان نقدی آزاد (FCF)

تنزیل سود نقدی (DDM)

در این روش، جریان نقدی را برابر با سود نقدی می دانند که شرکت آن را در آینده بین سهام داران تقسیم خواهد کرد. تحلیل گران بنیادی در صورتی از این روش استفاده می کنند که شرکت سودآور باشد و سونقدی پرداخت کند؛ تقسیم سود در شرکت متناسب با میزان سودآوری شرکت باشد و سرمایه ‌گذار قادر نیست سیاست تقسیم سود شرکت را تغییر دهد.

جریان نقدی آزاد (FCF)

در این روش، جریان‌ های نقدی آزاد را به عنوان مبنا ارزش گذاری سهام در نظر کی گیرند که این جریانات نقدی آزاد به دو دسته جریانات نقدی آزاد شرکت و جریانات نقدی آزاد صاحبان سهام تقسیم می ‌شود. کاربرد اصلی این روش در مواقعی است که شرکت سود نقدی پرداخت نمی‌ کند یا سود پرداختی، متناسب با میزان سودآوری شرکت نیست؛ سرمایه ‌گذار توانایی ایجاد تغییر در سیاست‌ های شرکت ازجمله تقسیم سود را دارد.

• جریان نقدی آزاد شرکت (FCFF)

جریان نقدی آزاد شرکت را می توان باقی مانده منابع نقدی یک شرکت دانست که بعد از انجام عملیات جاری، پرداخت بدهی و حفظ دارایی ‌های خود در اختیار خواهد داشت و می تواند آن را میان سرمایه ‌گذاران خود تقسیم کند.

• جریان نقدی آزاد صاحبان سهام(FCFE)

جریان نقدی آزاد صاحبان سهام همان جربان نقدی آزاد شرکت است که مخارج بدهی شامل پرداخت‌ های مربوط به بهره و اصل بدهی از آن کسر شده است که نشان می دهد در نهایت چه میزان وجه نقد برای سهام‌ داران شرکت در دسترس است.

ارزش گذاری نسبی یا روش ضرایب قیمت

در ارزش‌ گذاری نسبی، ارزش یک شرکت با شرکت های مشابه براساس ضرایب مختلف و عملکرد آن ها مقایسه و سنجیده می ‌شود. این روش بین تحلیل گران رایج تر و محبوب تر است نسبت به ارزش گذاری مبتنی بر ارزش فعلی جریان‌ های نقدی آتی. برخی از مهم ترین ضرایبی که برای ارزش گذاری استفاده می شود، عبارت انداز:

• نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E)
• نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/BV)
• نسبت قیمت به فروش (P/S)

دسترسی به اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل بنیادی بورس

برای اینکه بتوانید سهام یک شرکت را به روش بنیادی تحلیل کنید، نیاز به یک سری اطلاعات و داده های مالی دارید. این اطلاعات را می توان از صورت های مالی بدست آورید؛ اما چگونه می توانیم به صورت های مالی شرکت ها دسترسی داشته باشیم؟

شرکت ‌های فعال در بورس و فرابورس موظفند تا گزارشات مالی خود را در پایان هر دوره مالی در سامانه کدال منتشر کنند؛ در نتیجه، می توانیم به آگهی برگزاری مجامع، اطلاعیه تقسیم سود، گزارشات شفاف‌ سازی، صورت های مالی و …. در سایت کدال به آدرس codal.ir دسترسی داشته باشیم. همچنین برخی از این اطلاعات مالی از جمله برخی از نسبت های مالی و صورت های مالی را می توانیم از در سایت های دیگر از جمله سایت مديريت فناوري بورس تهران به آدرس tsetmc.com و سایت ره آورد به آدرس  rahavard365.com مشاهده کنیم.

سخن پایانی

در این مقاله سعی شد تا شما را با تحلیل بنیادی و مواردی که در این سبک تحلیلی باید بررسی شود، آشنا کنیم. تحلیل بنیادی یکی از بهترین روش های تحلیل در بازار های مالی است که افراد بسیار زیادی در سراسر جهان به آن علاقه مند هستند و از آن برای تحلیل در بازار های مالی مختلف استفاده می کنند. اکثر افراد از تحلیل بنیادی برای سرمایه گذاری های بلند مدت استفاده می کنند؛ زیرا کسب سود از تحلیل بنیادی معمولا زمان بر بوده و مناسب برای افرادی که قصد کسب سود در زمان کوتاهی دارند، نیست.

در تحلیل بنیادی باید موارد مختلف و زیادی بررسی شود که بررسی آن ها تمرکز و تخصص بالایی نیاز دارد؛ همچنین بررسی آن ها  زمان بر خواهد بود. تحلیل بنیادی به مطالعه و کسب تخصص بالایی نیاز دارد؛ در نتیجه، فقط به مطالعه این مقاله اکتفا نکنید.